από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*
Κάποια παιδάκια μπορεί να περάσουν πολύ εύκολα από την πάνα στην τουαλέτα, στην κατάλληλη ηλικία, ενώ για κάποια άλλα παιδιά αυτή είναι μια δύσκολη διαδικασία, η οποία ταλαιπωρεί και αγχώνει πολύ τους γονείς. Ιδιαίτερη δυσκολία συχνά αναφέρουν και οι γονείς των παιδιών με ειδικές ανάγκες, όμως η «κατάκτηση της τουαλέτας» είναι ένα πολύ σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο για όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από τη δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίζουν. Αποτελεί δε ένα βήμα προς την ανεξαρτησία και δίνει στα παιδιά αυτοπεποίθηση, ειδικά όταν ετοιμάζονται να ενταχθούν στο σχολείο ή τον παιδικό σταθμό.
Τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης είναι συνήθως έτοιμα να περάσουν από την πάνα στην τουαλέτα μεταξύ δύο και τριών ετών. Ωστόσο, κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μόνο εσείς οι γονείς και το ίδιο το παιδί μπορείτε να καθορίσετε το σωστό χρόνο.
Για να ξεκινήσουμε να εκπαιδεύουμε το παιδί, πρέπει πρώτα να αποφασίσουμε αν είναι έτοιμο. Υπάρχουν κάποια βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε πρωτού βάλουμε ένα παιδάκι σε αυτή τη διαδικασία:
• Να έχει εξεταστεί ιατρικά προκειμένου να έχει διαπιστωθεί τυχόν διαταραχή στην κύστη ή στο έντερό του. Πρέπει το παιδί να είναι οπωσδήποτε υγειές πριν ξεκινήσουμε την εκπαίδευση.
• Η παρατήρηση είναι πολύ σημαντική. Πρέπει να αναφέρουμε στο γιατρό τυχόν αλλαγές στα ούρα του παιδιού (σύσταση, οσμή, κλπ), καθυστερημένη έναρξη ούρησης, πόνο ή σφίξιμο κατά τη διάρκεια, κλπ.
• Όταν το δέρμα καλύπτεται από πάνα για μεγάλο διάστημα, μπορεί να κοκκινίσει, να ερεθιστεί και να πονάει. Αυτό μπορεί να κάνει το παιδί να κρατάει τα ούρα του για να μην ερεθιστεί περισσότερο και πονέσει. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τους ερεθισμούς και με την καθαριότητα της πάνας. Τα παιδιά μπορεί να «κρατιούνται» σε περιπτώσεις λερωμένης πάνας και μεγάλων ερεθισμών.
• Αν το παιδί τρομοκρατείται στην ιδέα της κένωσης έξω από την πάνα, τότε αυτό είναι σημάδι πως δεν είναι έτοιμο να ξεκινήσει την εκπαίδευση. Πολλές φορές, όταν τα παιδιά πιέζονται να εκπαιδευτούν στην τουαλέτα, δημιουργείται το αντίθετο αποτέλεσμα, η δυσκοιλιότητα. Επίσης, το παιδί μπορεί να νιώθει πόνο εξαιτίας πολύ σκληρών κοπράνων και γι’ αυτό το λόγο να μη θέλει να προσπαθήσει.
Όπως είναι φυσικό, έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, με την ιδέα του πόνου και του φόβου να κυριαρχούν και να εμποδίζουν το παιδί. Κάποιες φορές, η αλλαγή της διατροφής μπορεί να βοηθήσει. Ρωτήστε το γιατρό σας ποιες τροφές και φρούτα μπορούν να βοηθήσουν να μαλακώσουν τα κόπρανα του παιδιού σας.
Εφόσον έχουν γίνει οι απαραίτητες εξετάσεις και έχουμε αποκλείσει παθολογικές δυσκολίες, τότε υπάρχουν κάποια αναπτυξιακά σημάδια που μπορούν να μας βοηθήσουν να αναγνωρίσουμε πότε το παιδί θα είναι έτοιμο:
• Κινητικά: Να στηρίζει το κεφάλι του, να μπορεί να καθίσει χωρίς να χάνει την ισορροπία του, να μπορεί να περπατήσει χωρίς βοήθεια, να συμμετέχει/βοηθάει στο να βάλει και να βγάλει τα ρούχα του.
• Γνωστικά: Να μπορεί να αναζητάει και να ψάχνει αγαπημένα αντικείμενα (παιχνίδια), να μιμείται τους γονείς αλλά και άλλους, να μπορεί να παίξει συμβολικό παιχνίδι, να μπορεί να καθίσει απασχολημένο ήσυχα για πέντε λεπτά.
• Γλωσσικά: Να μπορεί να κατανοήσει απλές εντολές και συχνές φράσεις (π.χ. πού είναι η μανούλα;, κλπ), να μπορεί να επικοινωνήσει βασικές του ανάγκες με λέξεις, χειρονομίες ή άλλον τρόπο, να έχει ένα όνομα (που να λέει ή ν’ αντιλαμβάνεται) για τα τσίσα και τα κακά, να μπορεί να πει/δείξει αν το βρακάκι του είναι βρεγμένο ή στεγνό.
• Ειδικά: Να μπορεί να μείνει στεγνό για τουλάχιστον μία ώρα, να γνωρίζει τη χρήση της τουαλέτας ή του γιογιό, να καταλαβαίνει πότε είναι βρεγμένο ή λερωμένο, τα κόπρανά του να είναι σχηματισμένα και στέρεα.
Μη ξεχνάτε πως όσο καλύτερη είναι η παρατήρηση, τόσο πιο έγκυρα θα είναι τα συμπεράσματά σας για το αν το παιδί σας είναι έτοιμο ή όχι. Αφιερώστε χρόνο σε αυτό και καταγράψτε για κάποιο διάστημα τις παρατηρήσεις, προκειμένου να σιγουρευτείτε.
Στο επόμενο άρθρο, θα σας συμβουλέψουμε για το πώς μπορείτε να βοηθήσετε για τη γρήγορη εκπαίδευσή του.
*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu
