Σινεμά, λογοτεχνία κι αληθινές ιστορίες: πόσο συνδέονται μεταξύ τους;

Θυμάστε στο αφιέρωμα για τους «Άθλιους» που είχαμε πει πως το Hollywood εμπνέεται από τη λογοτεχνία, είτε την κλασική είτε την πιο σύγχρονη; Κάθε φορά που βλέπω μία ταινία κι ανακαλύπτω – αν δεν το γνωρίζω εξαρχής – πως βασίζεται είτε σ’ ένα βιβλίο είτε σε πραγματικά γεγονότα, ένα «μικρόβιο» με ωθεί να κάνω μία παραπάνω έρευνα για την πηγή της έμπνευσης της ταινίας. Ποια είναι, όμως εκείνη η – ας την πούμε – ανάγκη που μας παροτρύνει μετά από μία ταινία, να… «γκουγκλάρουμε» ψάχνοντας τις αντίστοιχες πληροφορίες ή να γυρνάμε από βιβλιοπωλείο σε βιβλιοπωλείο αναζητώντας το βιβλίο που είδαμε να μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη ή στην τηλεόρασή μας;
Αποδίδω αυτή μας την «αντίδραση» στο γεγονός πως επιθυμούμε να επιβεβαιώσουμε το κατά πόσο ήταν πιστή η μεταφορά της εκάστοτε ιστορίας κι αν οι όποιες παραλείψεις ήταν μικρής ή όχι σημασίας για τη ροή της ταινίας
Θα αφήσω στην άκρη blockbusters όπως τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ή το «Χάρυ Πόττερ» και θα πάω σε μία λιγότερο «εμπορική» ταινία, στην «Εξιλέωση». Σ’ αυτήν την περίπτωση έτυχε να έχω διαβάσει πρώτα το βιβλίο και μάλιστα στην αγγλική έκδοση. Αμέσως μετά αποφάσισα να δω και την ταινία για να κάνω τη σύγκριση. Τις εντυπώσεις μου ήδη σας τις είπα στα πλαίσια του αφιερώματός μας στα Oscar (όσοι θέλετε να τις θυμηθείτε μπορείτε να πατήσετε εδώ). Μπορούμε να πούμε πως ήταν μία από τις πιο επιτυχημένες μεταφορές βιβλίων στη μεγάλη οθόνη, ειδικά όταν έχουμε πρώτα διαβάσει το βιβλίο. Κι επειδή οι κριτικές που κέρδισε ανέφεραν την καλή ποιότητα της μεταφοράς, άνθρωποι που δεν είχαν διαβάσει το βιβλίο, σίγουρα στη συνέχεια το αναζήτησαν για να επιβεβαιώσουν τα λεγόμενα των κριτικών.

 

Πάμε τώρα σε μία άλλη ταινία,”Veronica Guerin”, η οποία βασίστηκε στην αληθινή ιστορία της Ιρλανδής δημοσιογράφου Βερόνικα Γκέριν. Στην ομότιτλη ταινία του Joel Schumacher, η Cate Blanchett ενσαρκώνει τη δημοσιογράφο της «Sunday Independent» που με την έρευνά της ξεσκέπασε τους μεγαλοεμπόρους ναρκωτικών και τα καρτέλ τους στο Δουβλίνο της δεκαετίας του ‘90 και που έπεσε νεκρή από τις σφαίρες τους γι’ αυτόν το λόγο. Σ’ αυτήν την περίπτωση έγινε το ανάποδο απ’ ό, τι με την «Εξιλέωση»: έτυχε πρώτα να δω την ταινία μη γνωρίζοντας πως πραγματεύεται μία αληθινή ιστορία, τουλάχιστον όχι μέχρι την επισήμανση στους τίτλους «βασισμένη σε αληθινά γεγονότα». Από κινηματογραφική σκοπιά η ταινία απέσπασε ποικιλία κριτικών, καθώς άλλοι θεωρούσαν πως η παρουσίαση της ιστορίας της Γκέριν ήταν φτωχή (από την παραγωγή μέχρι και την ερμηνεία της Blanchett) κι άλλοι πως κατάφερε όχι μόνο να εντυπωσιάσει το κοινό, αλλά και να κινήσει το ενδιαφέρον του. Εγώ μάλλον ανήκω στη δεύτερη κατηγορία, μια που τότε ήταν που σκέφτηκα «άραγε ειπώθηκαν όλα όσα έπρεπε στην ταινία;». Λίγες μέρες μετά, βάσει όσων πληροφοριών κατάφερα να συλλέξω, κατέληξα στο συμπέρασμα πως στην ταινία προβλήθηκε αυτό που έχει περισσότερη σημασία για το κοινό: πώς έφτασε στο θάνατο η Βερόνικα Γκέριν. Γεγονός είναι πως τα βήματα που έκανε η δημοσιογράφος με στόχο την αποκάλυψη της αλήθειας γύρω από τους εμπόρους του θανάτου προβλήθηκαν και τονίστηκαν όσο έπρεπε. Ακόμη, όμως και να μην άρεσε σε κάποιον η ταινία – εξάλλου αυτό είναι ένα καθαρά υποκειμενικό ζήτημα – σίγουρα αυτή λειτούργησε ως εφαλτήριο προκειμένου οι θεατές να ψάξουν για τ’ αληθινά γεγονότα.

 

Εκείνη η ανεκδιήγητη «Τροία» του Wolfgang Petersen ακόμα με στοιχειώνει. Είπαμε «inspired by Homer’s Iliad» αλλά το τραβήξανε από τα μαλλιά! Αν ίσχυε ό, τι περιγράφηκε στην ταινία, τότε τουλάχιστον επτά τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη δε θα είχαν λόγο ύπαρξης!

 

Μία ακόμη ταινία που – όσο κι αν φαίνεται περίεργο – μου κίνησε την περιέργεια ήταν ο «Hugo» του Martin Scorsese. Σε πρώτη φάση η ταινία φαίνεται να πραγματεύεται την ιστορία ενός ορφανού αγοριού στη δεκαετία του ’30 που το μόνο που του άφησε ο πατέρας του όταν πέθανε είναι ένα ρομπότ. Με τη βοήθεια της κόρης ενός ιδιόρρυθμου μαγαζάτορα του σταθμού του Παρισιού θα ανακαλύψουν το μυστήριο που κρύβει αυτή η ιδιαίτερη συσκευή. Με μία πρώτη ματιά, μοιάζει να είναι μία τρυφερή ιστορία του μικρού Χιούγκο που ψάχνει τη δική του θέση στον κόσμο αφότου έμεινε μόνος σ’ αυτόν. Παράλληλα με την ιστορία του Χιούγκο μοιάζει να ξετυλίγεται κι η πρώιμη ιστορία του κινηματογράφου. Τίτλοι ταινιών, ονόματα δημιουργών, οτιδήποτε έχει σχέση με το σινεμά εκείνης της εποχής δεν είναι αποκυήματα του σεναριογράφου ή του σκηνοθέτη, αλλά είναι 100% αληθινά. Ο μυστηριώδης Ζορζ Μελιέ που υποδύεται ο Ben Kingsley δεν είναι άλλος από το Γάλλο κινηματογραφιστή και η ταινία, πέρα από τους χαρακτηρισμούς «οικογενειακή» και «δράμα εποχής» να αποκτά κι εκείνον του ντοκιμαντέρ.
Πολλοί πιστεύουν πως μία ταινία που βασίζεται σε βιβλίο ή σε αληθινή ιστορία είναι πιο φτωχή σε σχέση με την πηγή απ’ όπου αυτή εμπνεύστηκε. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω πως ο κινηματογράφος, πλέον αποτελεί και μέσο πληροφόρησης. Στην περίπτωση των βιβλίων λειτουργεί καταλυτικά ώστε έργα της κλασσικής ή και της νεότερης λογοτεχνίας να κρατήσουν τη διαχρονικότητά τους. Το αν η ταινία καταφέρνει ή όχι να ανταποκριθεί στο βιβλίο ή το γεγονός, αυτό έγκειται στην υποκειμενική κρίση του καθενός.

Αλλά το σίγουρο είναι πως τέτοιες ταινίες, συνήθως, βάζουν σε σκέψη το κοινό που τις παρακολουθεί και το ωθούν στην αναζήτηση περισσότερων στοιχείων σχετικά με την υπόθεσή τους.