Πιστοί φίλοι και αφοσιωμένοι βοηθοί ανθρώπων με κινητικά, αισθητηριακά ή άλλα προβλήματα υγείας, οι σκύλοι εργασίας έρχονται τώρα να προστεθούν στους “συμμάχους” των ανθρώπων με άνοια και των οικογενειών τους.
Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από την Εταιρεία Αλτσχάιμερ της Σκωτίας, η οποία το καλοκαίρι του 2013, σε συνεργασία με κέντρα εκπαίδευσης σκύλων εργασίας, άρχισε την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος Dementia Dog. Στο πλαίσιο του προγράμματος, ένα γκόλντενριτρίβερ και ένα λαμπραντόρ -ο Όσκαρ και η Κάσπα- από τους πρώτους μήνες της ζωής τους και για δύο χρόνια συμμετείχαν σε ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης ώστε να είναι σε θέση να φέρουν σε πέρας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα καθήκοντά τους. Στη συνέχεια, ακολούθησε η ιδιαίτερα σημαντική και διεξοδική διαδικασία εύρεσης της κατάλληλης οικογένειας για κάθε σκύλο, κατά την οποία οι ειδικοί έλαβαν υπόψη τους πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα το μέγεθος του σκύλου, την ταχύτητα βηματισμού του σε σύγκριση με αυτή του ανθρώπου με άνοια, τη συμβατότητα των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του ζώου και του πιθανού ιδιοκτήτη του κλπ. Τελικά, ο Όσκαρ και η Κάσπα υιοθετήθηκαν από δύο ανθρώπους με ήπιας βαρύτητας άνοια και παραμένουν μαζί τους μέχρι σήμερα. Τόσο τα άτομα με άνοια που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, όσο και οι φροντιστές τους είναι ενθουσιασμένοι με τις θετικές αλλαγές που έφεραν στη ζωή τους τα σκυλιά και δηλώνουν ότι θα έκαναν τα πάντα προκειμένου να μην τα αποχωριστούν.
Ο ρόλος των σκύλων εργασίας που συμμετέχουν στο πρόγραμμα είναι πολύ πιο πολύπλοκος απ’ ότι οι περισσότεροι θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Καταρχάς, οι σκύλοι είναι εκπαιδευμένα ώστε να βοηθούν τους ηλικιωμένους στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Τα καθήκοντά τους ξεκινούν το πρωί με το άκουσμα του ήχου του ξυπνητηριού. Οι σκύλοι αναγνωρίζουν τον ήχο και ενθαρρύνουν τον ηλικιωμένο να ξυπνήσει και να σηκωθεί από το κρεβάτι τραβώντας το πάπλωμα. Στη συνέχεια, όταν ακούν ένα συγκεκριμένο ηχητικό σήμα που ηχεί τις ώρες που έχει προκαθορίσει ο φροντιστής, πηγαίνουν στον άνθρωπο με άνοια ένα σακουλάκι με το φάρμακο που πρέπει να πάρει, ώστε να μην ξεχάσει κάποια από τις δόσείς του. Επίσης, είναι εκπαιδευμένα ώστε αν λείπει ο φροντιστής, στο άκουσμα ενός διαφορετικού ήχου, να οδηγούν τον ηλικιωμένο σε κάποιο σημείωμα που μπορεί να έχει αφήσει ο φροντιστής του (π.χ. υπενθύμιση για κάνει κάποια προγραμματισμένη δραστηριότητα).
Επιπλέον, ο Όσκαρ και η Κάσπα έχουν λάβει την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να συμβάλλουν στην αποτελεσματική διαχείριση των διαταραχών συμπεριφοράς που μπορεί να εμφανίσουν οι άνθρωποι με διαταραχές μνήμης. Για παράδειγμα, προλαμβάνουν την περιπλάνηση και τις τάσεις φυγής εξασφαλίζοντας ότι ο ηλικιωμένος δεν θα βγει από το σπίτι χωρίς να το γνωρίζει ο φροντιστής του. Ακόμα, τα δύο σκυλιά είναι εκπαιδευμένα ώστε κατά διαστήματα να κινητοποιούν τους ηλικιωμένους (π.χ. ενθαρρύνοντάς τους να παίξουν μαζί τους), βοηθώντας με τον τρόπο αυτό στην καταπολέμηση της απάθειας. Αντίστοιχα, σε περίπτωση που ο ιδιοκτήτης τους εμφανίζει αυξημένα επίπεδα άγχους ή επιθετικότητα, ο Όσκαρ και η Κάσπα έχουν μάθει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά αυτού του είδους τις συμπεριφορές και να βοηθούν τον ηλικιωμένο να τις ξεπερνά αποσπώντας του την προσοχή και ενθαρρύνοντάς τον να ανακτήσει την ηρεμία του ζητώντας χάδια και παιχνίδια
Επίσης, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα Dementia Dog, η παρουσία των σκύλων έχει αυξήσει εντυπωσιακά τις κοινωνικές επαφές τόσο των ανθρώπων με άνοια, όσο και των φροντιστών τους. Το γεγονός ότι πρέπει να βγάλουν το σκύλο βόλτα 2-3 φορές την ημέρα, πέρα από το ότι συμβάλλει στη σωματική άσκηση των ηλικιωμένων αφού αποτελεί μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για περπάτημα, έχει βοηθήσει στο να γνωρίσουν νέους ανθρώπους που μένουν στην γειτονιά τους και να δημιουργήσουν καινούριες φιλίες. Εξάλλου, η παρουσία του σκύλου φαίνεται ότι λειτουργεί πολύ καλά και ως αφορμή για συζητήσεις, στις οποίες οι άνθρωποι με άνοια συμμετέχουν ευχάριστα μιας και δεν χρειάζεται να ανακαλέσουν πληροφορίες από τη μνήμη τους που έχει αρχίσει να αποδυναμώνεται.
Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι τόσο οι άνθρωποι με άνοια, όσο και οι φροντιστές τους, αναφέρουν ότι από τη μέρα που ο Όσκαρ και η Κάσπα έγιναν μέλη της οικογένειας, έχουν παρατηρήσει μία συνολική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Από την πλευρά τους, οι ηλικιωμένοι που ξεχνούν έχουν αποκτήσει ένα μόνιμο σύντροφο που τους συνοδεύει σε κάθε δραστηριότητα, τους κάνει παρέα, τους φτιάχνει το κέφι και τους βοηθά όταν το έχουν ανάγκη, αλλά και ένα σκοπό στην καθημερινότητά τους, που δεν είναι άλλος από τη φροντίδα του τετράποδου φίλου τους.Οι δύο άριστα εκπαιδευμένοι σκύλοι έχουν καταφέρει να δώσουν στους ιδιοκτήτες τους μεγαλύτερη ανεξαρτησία, αυτοπεποίθηση, αίσθηση ασφάλειας και αισιοδοξία. Από την άλλη πλευρά, οι φροντιστές των ηλικιωμένων έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους και αισθάνονται ανακούφιση γνωρίζοντας ότι ακόμα και αν χρειαστεί να λείψουν για λίγο, αφήνουν τον άνθρωπό τους με έναν ικανό και τρυφερό σύντροφο.
Η επιτυχία του προγράμματος Dementia Dog ήταν τέτοια που η Εταιρεία Αλτσχάιμερ της Σκωτίας υιοθέτησε έναν ακόμα σκύλο, τον Vonn, και προγραμματίζει την εκπαίδευση πολλών ακόμα σκύλων προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες όσο το δυνατόν περισσότερων οικογενειών. Πρόσφατα μάλιστα, δημιούργησε μία ακόμα υπηρεσία που περιλαμβάνει τη συμμετοχή σκύλων θεραπείας, οι οποίοι μαζί με έναν επαγγελματία υγείας βοηθούν ανθρώπους με άνοια να μάθουν να ολοκληρώνουν αποτελεσματικά μία συγκεκριμένη δραστηριότητα που τους δυσκολεύει ή την οποία έχουν εγκαταλείψει και δεν έχουν την αυτοπεποίθηση να διεκπεραιώσουν χωρίς βοήθεια και υποστήριξη. Τέλος, αυτό τον καιρό ξεκινά η πιλοτική εφαρμογή μίας τρίτης υπηρεσίας που περιλαμβάνει την εκπαίδευση σκύλων προκειμένου να ενταχθούν σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και να συμμετέχουν στις δραστηριότητες των μελών τους.
Πρόκειται για μία εξαιρετική πρωτοβουλία που θα ήταν πολύ χρήσιμο να βρει μιμητές και στην Ελλάδα, καθώς οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν διαταραχές μνήμης και οι οικογένειές τους έχουν ανάγκη οποιονδήποτε σύμμαχο μπορεί να κάνει ευκολότερη και καλύτερη ποιοτικά την καθημερινότητά τους – ακόμα και αν αυτός είναι τετράποδος.
Όλγα Λυμπεροπούλου,
Γνωστική νευροψυχολόγος, MSc
Ιατρείο Μνήμης, Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ&
www.trainyourbrain.gr
