Εκλεπτυσμένος και δαιμόνιος ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρώ. Επηρμένος και παράφρων Ρωμαίος Αυτοκράτωρ Νέρων. Λέντουλος Βατιάτος στον «Σπάρτακο» με τον Kirk Douglas. Λωποδύτης Arthur Simon Simpson στο «Τοπ Καπί» με τη Μελίνα Μερκούρη. Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες είναι μόνο μερικοί απ’ όσους έχουμε συνδυάσει με το όνομα του βραβευμένου δις με Oscar Peter Ustinov. Και σα σήμερα που γεννήθηκε, είναι ευκαιρία να γνωρίσουμε αυτόν τον πολυτάλαντο Βρετανό, καθώς εκτός από την ηθοποιία, ασχολήθηκε μεταξύ άλλων με τη συγγραφή και τη σκηνοθεσία.
Ο Peter Alexander Freiherr von Ustinow γεννήθηκε στο Swiss Cottage του Λονδίνου. Γονείς του ήταν ο Jona von Ustinov κι η καλλιτέχνις Nadezhda “Nadia” Leontievna Benois. Πολύ ενδιαφέρον έχουν τόσο οι καταγωγές των γονέων του, όσο κι οι φήμες για βασιλική προέλευση της οικογένειας από την Αιθιοπία. Επιγραμματικά: εκείνη του πατέρα ένα… «σύμπλεγμα» Γερμανικής, Ρωσικής, Αρμένικης, Πολωνικής, Εβραϊκής, αλλά και αφρικανικής καταγωγής. Η μητέρα του, ζωγράφος και υπεύθυνη σκηνικών μπαλέτου, έχει κι αυτή μία ποικιλία καταγωγών – Γαλλική, Ιταλική, Ρωσική και Γερμανική. Ο πατέρας του εργάστηκε ως υπεύθυνος τύπου της Γερμανικής Πρεσβείας στο Λονδίνο κατά τη δεκαετία του 1930 κι ως δημοσιογράφος για το Γερμανικό Ειδησεογραφικό Πρακτορείο. Το 1935, όταν ήλθε στην εξουσία ο Χίτλερ, ο Jona von Ustinov ξεκίνησε να δουλεύει για τη Βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών ΜΙ5, οπότε κι απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα. Παρ’ όλα αυτά, όμως, οι καυγάδες στο σπίτι των Ustinov ήταν σχεδόν «ρουτίνα» κι έτσι η παιδική ηλικία του Peter δεν ήταν κι από τις πιο εύκολες.
Ο Peter Ustinov φοίτησε στο σχολείο του Westminster κι ήταν τότε που ήθελε να κάνει το όνομά του να ακούγεται πιο Βρετανικό. Σκεφτόταν να το κάνει «Peter Austin» όταν ένας συμμαθητής του του πρότεινε «βγάλε το “von” και κράτα το Ustinov». Λίγο πριν ενηλικιωθεί ξεκίνησε να σπουδάζει υποκριτική, παράλληλα έκανε απόπειρες στη συγγραφή θεατρικών έργων, ενώ η πρώτη του εμφάνιση επί σκηνής ήταν στο Players’ Theatre το 1938. Ο ίδιος λέει πως η κατεύθυνσή του προς το θέατρο δεν ήταν «τόσο μία έλξη, όσο ένας τρόπος διαφυγής από την καθημερινότητα του σχολείου».
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Peter Ustinov υπηρέτησε στο Βρετανικό Στρατό, ενώ για ένα διάστημα ήταν και βοηθός αξιωματικού του David Niven. Το 1944, μάλιστα, είναι κι η χρονιά που έγραψε το σενάριο της ταινίας «The Way Ahead» βασισμένη στην ιστορία του Niven, στην οποία έπαιξε κι ένα μικρό ρόλο.
Αφότου ολοκλήρωσε τη θητεία του, ξεκίνησε να γράφει πιο συστηματικά, με το πρώτο του επιτυχημένο θεατρικό να είναι το «The Love of Four Colonels» το 1951, ενώ την ίδια χρονιά ερμηνεύει τον Αυτοκράτορα Νέρωνα στο «Quo Vadis?» και διεκδικεί για πρώτη φορά βραβείο Oscar Β’ Ανδρικού Ρόλου και κερδίζει τη Χρυσή Σφαίρα στην κατηγορία.
Το 1952 και μέχρι το 1955 κάνει με τον Peter Jones τη ραδιοφωνική κωμωδία του BBC «In All Directions», με τη μοναδικότητα του προγράμματος να έγκειται πως κατά βάση οι δύο πρωταγωνιστές αυτοσχεδίαζαν. Ο Ustinov κι ο Jones υποδύονταν δύο άνδρες που οδηγούσαν ψάχνοντας την Copthorne Avenue. Παράλληλα ερμήνευαν και τους χαρακτήρες που συναντούσαν στο διάβα τους, ενώ οι αγαπημένοι ήρωες του κοινού ήταν ο Dudley Κι ο Morris Που, μετά από κάθε γκάφα τους, το σκετς τους έληγε με τη φράση «Run for it, Morry!» – ή «Dudley”, αναλόγως την περίσταση.
Στη συνέχεια μαζί με τους Humphrey Bogart, Joan Bennett και Aldo Ray έπαιξαν στη Χριστουγεννιάτικη κωμωδία «We’re No Angels» το 1955. Την επόμενη χρονιά ανεβαίνει στο Opera House στο Manchester η παράσταση με τίτλο «Romanoff and Juliet», ένα είδος σάτιρας της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου με κεντρικούς ήρωες το γιο ενός Ρώσου πρέσβη από την οικογένεια των Romanoff και την κόρη ενός Αμερικανού διπλωμάτη. Η επιτυχία του «Romanoff and Juliet» ήταν τέτοια που το έργο μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη το 1961, με τον Ustinov να αναλαμβάνει και τη σκηνοθεσία της ταινίας, ενώ για τη θεατρική παράσταση ήταν υποψήφιος τόσο για την ερμηνεία του όσο και για το έργο για βραβείο Tony.
Το 1960 συμπρωταγωνιστεί με τον Kirk Douglas στο «Σπάρτακο» και για το ρόλο του κερδίζει το Oscar Β’ Ανδρικού Ρόλου. Το 1962 παίζει στο «Billy Bud», με συμπρωταγωνιστή τον Terrence Stamp και το 1964 στο «Τοπ Καπί» με τη Μελίνα Μερκούρη, απ’ όπου έρχεται και το δεύτερο Oscar, πάλι Β’ Ανδρικού Ρόλου. Το 1967 συμπρωταγωνιστεί με τους Richard Burton, Elizabeth Taylor, Alec Guinness και James Earl Jones στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Graham Greene «The Comedians». Παράλληλα, τη δεκαετία του ’60 ο Ustinov σκηνοθετεί παραστάσεις όπερας όπως το «Μαγικό Αυλό» του Mozart, αποδεικνύοντας πως αναζητούσε με κάθε δυνατό τρόπο την έκφραση της τέχνης του.
Τη δεκαετία του ’70 δίνει τη φωνή του στο λεοντόμορφο Πρίγκιπα Ιωάννη στο «Ρομπέν των Δασών» της Disney. Μισό λεπτό γιατί εδώ κάπου ξεκινάει ο παλιμπαιδισμός!
Στο… καπάκι, το 1976 είναι guest σε ένα επεισόδιο του αγαπημένου Muppet Show, όπου ξεδιπλώνει τον απολαυστικό εαυτό του! ΟΚ, τελευταίο σημείο παλιμπαιδισμού, promise! Απλά παίξτε το κομμάτι στο πέμπτο λεπτό! Ή δείτε το κι ολόκληρο, δε θα χάσετε!
https://www.youtube.com/watch?v=YlnvN5oItqw
Μάλιστα για τη συμμετοχή του στα Muppets είπε κάποτε σε μία συνέντευξη: «παίρνεις τόσο σοβαρά τους χαρακτήρες (σημ.: Kermit, Fozzie Bear, Miss Piggy κλπ) που δεν προσέχεις το χειριστή της κάθε κούκλας», ενώ προσέθεσε «υπάρχει ένα ρητό που λέει να μη δουλεύεις ποτέ με παιδιά ή ζώα. Εγώ θα πρόσθετα και τις κούκλες γιατί κλέβουν το φως του προβολέα».
Το 1977 εκδίδει την αυτοβιογραφία του με τίτλο «Dear Me», στην οποία συνομιλεί με τον εαυτό του και το βιβλίο κατακτά το κοινό. Το 1978 ξεκινά να ενσαρκώνει το Βέλγο ντετέκτιβ Ηρακλή Πουαρώ, με την πρώτη ταινία να είναι το «Έγκλημα στο Νείλο» με τη Jane Birkin και τη Mia Farrow. Ο Ustinov κερδίζει και πάλι το σινεφίλ κοινό κι ερμηνεύει πάλι το ρόλο το 1982 στο «Evil Under The Sun» και το 1988 στο «Appointment with Death». Επίσης γυρίστηκαν τρεις τηλεταινίες όπου ο Peter Ustinov υποδύεται τον Πουαρώ: το 1985 στο «Thirteen at Dinner», το 1986 στο «Dead Man’s Folly» και στο «Murder in Three Acts».
Άλλη μία κινηματογραφική στιγμή όπου ο Peter Ustinov πραγματικά συγκλόνισε ήταν στο «Lorenzo» του 1992. Εκεί υποδυόταν τον καθηγητή Nikolais, ο οποίος ειδικευόταν στη σπάνια ασθένεια από την οποία έπασχε το αγοράκι της Susan Sarandon και του Nick Nolte κι ο οποίος, ανεξάρτητα από το όποιο όφελος μπορούσε να έχει, συμβούλευε τους γονείς του μικρού Lorenzo στις προσπάθειές τους να σώσουν το παιδί τους.
Από εκεί κι ύστερα οι εμφανίσεις του Peter Ustinov στον κινηματογράφο είναι πιο περιορισμένες, με μόνες εξαιρέσεις τον «Αμετανόητο Εργένη» του 1999 όπου υποδύεται τον παππού του Chris O’Donnell και το «Luther» με τον Joseph Fiennes.
Άλλες διακρίσεις
Η δουλειά του Peter Ustinov κι η δράση του εν γένει μόνο απαρατήρητη δε θα μπορούσε να περάσει επόμενο λοιπόν είναι να βραβευτεί για το σύνολο της δουλειάς του με βραβείο Britannia και Bambi, να του απονεμηθεί ο τίτλος του Ιππότη του Βρετανικού Τάγματος το 1975 ή να διατελέσει Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNICEF.
Για τη συμβολή του μάλιστα στο έργο της UNICEF για τα παιδιά, η διευθύντρια Carol Bellamy είχε δηλώσει «ο Sir Peter μπορούσε να κάνει τον καθένα να γελάσει, με το γερμανικό του one-man show να είναι από τα πιο ξεκαρδιστικά που έχω δει – και δεν ξέρω ούτε μία γερμανική λέξη!».
Ακόμη ο Sir Peter Ustinov απέκτησε τιμητικούς τίτλους σπουδών, όπως διδακτορικό Ανθρώπινων Επιστημών από το Πανεπιστήμιο του Lancaster, διδακτορικό Τεχνών από το Πανεπιστήμιο του Lethbridge και διδακτορικό Νομικής από το Πανεπιστήμιο La Salle της Φιλαδέλφεια.
Ο Sir Peter Ustinov άφησε την τελευταία του πνοή από ανακοπή στις 28 Μαρτίου του 2004 σε μία κλινική στην Ελβετία, όπου και νοσηλευόταν. Η κηδεία του έγινε με μεγάλες τιμές, καθώς τόσο η διευθύντρια της UNICEF όσο και ο τότε γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Koffi Annan εκφώνησαν λόγο την ημέρα εκείνη.
Όλα όσα σας ανέφερα είναι μόνο μερικά από τα πολύ πλούσια κεφάλαια της ζωής του Sir Peter Ustinov, αλλά είναι αυτά – και πολλά περισσότερα ακόμη – τα οποία θα μας θυμίζουν πάντα πως ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, ένας Sir, ένας Ιππότης, αν θέλετε, με το «Ι» κεφαλαίο.
