Ο φυσιολογικός ύπνος διακρίνεται σε δύο διαφορετικά ποιοτικά στάδια: i) τον ύπνο χωρίς τις ταχείες κινήσεις των οφθαλμών (NREM) και ii) τον ύπνο με ταχείες κινήσεις των οφθαλμών (REM) κατά την διάρκεια του οποίου ονειρευόμαστε, το σώμα βρίσκεται σε μια αναστολή λειτουργίας ας πούμε (παράλυτο κι ακίνητο), πλην των οφθαλμών που παρακολουθούν το όνειρο/εφιάλτη και συνεπώς κινούνται.
– Τι είναι η υπνοβασία;
Η υπνοβασία είναι μια διαταραχή του ύπνου, η οποία εμφανίζεται στο ΝREM στάδιο, 90 έως 120 λεπτά από την στιγμή του ύπνου, το επεισόδιο διαρκεί από 1 έως 30 λεπτά και θεωρείται ως διαδικασία ατελούς αφύπνισης: ο εγκέφαλος κοιμάται αλλά το σώμα ξυπνά. Έτσι λοιπόν, είναι σύνηθες για έναν υπνοβάτη να έχει τα μάτια ανοικτά (αλλά να μοιάζουν “γυάλινα” ή σε σύγχυση), να παραμιλά ασυνάρτητα ή μπερδεμένα, να σηκωθεί από το κρεβάτι και να στέκεται ακίνητος ή να αρχίσει να περπατά μηχανικά. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, μπορούν να εκδηλωθούν περισσότερο πολύπλοκες ή δεξιότεχνες κινητικές δραστηριότητες όπως το να οδηγήσει αυτοκίνητο. Συνήθως όμως, η κινητική δραστηριότητα δεν αποκλίνει από την καθημερινή μέσα στον χώρο που περιβάλλει το άτομο καθώς έχει διαπιστωθεί κάποια – πολύ μειωμένη φυσικά – συνείδηση του χώρου αυτού. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως η υπνοβασία χαρακτηρίζεται από την έλλειψη μνήμης του επεισοδίου με αποτέλεσμα ο υπνοβάτης να μη θυμάται τίποτα το επόμενο πρωί.
Το φύλο δεν επηρεάζει την επιδημιολογία αλλά η ηλικία αποτελεί σημαντικό παράγοντα: η υπνοβασία λοιπόν είναι συνηθισμένη σε μικρά παιδιά 5 – 12 ετών, στην εφηβεία μοιάζει να εξαφανίζεται ενώ στους ενήλικες παραμένει σε ποσοστό 1 στους 50.
–Αίτια της υπνοβασίας:
Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα η σημαντικότερη αιτιολογία της εν λόγω διαταραχής είναι η κληρονομικότητα. Άλλες σημαντικές αιτίες είναι το στρες και το άγχος, η κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών ουσιών, η έλλειψη ύπνου ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η υπνοβασία έχει συνδεθεί παθολογικά με την επιληψία.
-Αντιμετώπιση της υπνοβασίας:
Στην πραγματικότητα η υπνοβασία δεν θεραπεύεται καθώς όπως ήδη αναφέραμε, στη πλειοψηφία των περιπτώσεων θα ξεπερασθεί από μόνη της όσο το παιδί μεγαλώνει. Η διαχείρισή της έγκειται κυρίως στην ασφάλεια του υπνοβάτη κατά την διάρκεια των επεισοδίων:
* Ήσυχο περιβάλλον χωρίς ερεθίσματα αφύπνισης
* Απομάκρυνση αιχμηρών ή άλλων επικίνδυνων αντικειμένων
* Αδυναμία πρόσβασης στην έξοδο και απομάκρυνση των κλειδιών σπιτιού και αυτοκινήτου
* Επιλογή υπνοδωματίου στο ισόγειο για την αποφυγή σκαλοπατιών
Επίσης, στην περίπτωση των παιδιών, οι γονείς μπορούν να προβούν στην παρακάτω τεχνική: Για ένα διάστημα μιας εβδομάδας περίπου, να παρακολουθούν το παιδί όσο κοιμάται ώστε να καταγράψουν την ώρα που ξεκινά το επεισόδιο της υπνοβασίας καθώς και την διάρκειά του. Μετά το πέρασμα της εβδομάδας αυτής, μπορούν να ξυπνούν το παιδί 15 με 20 λεπτά πριν ξεκινήσει το επεισόδιο, να το κρατήσουν άγρυπνο κατά τον χρόνο εκδήλωσης της υπνοβασίας και έπειτα να το κοιμίσουν πάλι.
Σε ό,τι αφορά τους ενήλικες συνίσταται αποχή από το αλκοόλ και άλλες ουσίες όπως και αντιμετώπιση των ψυχολογικών παραγόντων που αναφέρθηκαν λ.χ. στρες ώστε να αποφευχθεί η υπνοβασία.
Είναι σημαντικό, είτε πρόκειται για παιδιά είτε για ενήλικες, ο υπνοβάτης να μην ταρακουνηθεί ή θορυβηθεί και αφυπνισθεί, αλλά να οδηγηθεί ήσυχα και με ήπιες κινήσεις πίσω στο κρεβάτι του.
– Υπνοβασία και επικινδυνότητα:
Το 2009, στην Δυτική Ουαλία, ο 59χρονος Μπράιαν Τόμας και η 57χρονη Κριστίν Τόμας, βρίσκονταν σε διακοπές. Ενόσω κοιμούνταν μέσα στο αυτοκινητούμενο, τους παρενόχλησε μια παρέα νεαρών, τους ξύπνησε κι αφού έφυγαν το ζευγάρι έπεσε και πάλι για ύπνο. Έπειτα ο Μπράιαν ξύπνησε, βρήκε τη σύζυγό του δίπλα του νεκρή και κάλεσε την αστυνομία. Τελικά, ο Μπράιαν είχε πνίξει την γυναίκα του κατά την διάρκεια ενός επεισοδίου υπνοβασίας όπου έβλεπε ένα όνειρο ότι η προηγούμενη παρέα των νεαρών είχε μπει μέσα στο αυτοκινητούμενο. Ο ίδιος υπέφερε από επεισόδια υπνοβασίας 50 χρόνια και σύμφωνα με τους γιατρούς, η συγκεκριμένη συμπεριφορά του ορίζεται από την νομική έννοια του αυτοματισμού: το μυαλό του δεν μπόρεσε να ελέγξει αυτό που έκανε το σώμα του.
Παρότι η υπνοβασία θεωρείται ακίνδυνη για τους άλλους (πλην του ίδιου του ατόμου που μπορεί να εκθέσει τον εαυτό σου σε ατυχήματα), η επιθετικότητα μπορεί να προκύψει όταν η υπνοβασία αντί να εκδηλωθεί κατά το NREM στάδιο που αναφέραμε, εμφανίζεται τελικά σε άλλα στάδια του ύπνου που σχετίζονται με την παράλυση των σκελετικών μυών και το ξεκαθάρισμα των πληροφοριών όπου εξελίσσονται και τα περισσότερα όνειρα. Σύμφωνα με την δρ Έλεν Έμσελεμ, διευθύντρια του Κέντρου Διαταραχών Ύπνου και Αγρυπνίας του Μέριλαντ, η ατελής ή η απουσία παράλυσης των σκελετικών μυών σε συνδυασμό με ένα κακό όνειρο ή κάτι που γίνεται αντιληπτό ως κίνδυνος, μπορεί να κάνει την υπνοβασία επικίνδυνη.
Έτσι π.χ. αν ο υπνοβάτης βλέπει στο όνειρό του ότι δέχεται επίθεση, θα αντιληφθεί την αφύπνιση ως κίνδυνο και μπορεί να κάνει κακό άθελά του στον άνθρωπο που προσπαθεί να τον ξυπνήσει. Σύμφωνα με την ίδια λοιπόν “αν πρέπει να ξυπνήσετε έναν υπνοβάτη, ανάψτε το φως, βγείτε από το δωμάτιο και φωνάξτε τον απ’ έξω”.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:
–Έρωτας : Χημικό cocktail ή απλά μεθυστικός;, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου
–Δώσε τόπο στην οργή, από την Μαρία Μάρκου
