Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι, ομολογουμένως, ένα περίπλοκο κεφάλαιο στη ζωή όλων μας κι αυτό γιατί ποτέ και καμία δεν είναι τόσο εύκολη – Disney, I’m putting the blame on you for this! Θέλουν δουλειά, υπομονή κι ενίοτε επιμονή (ιδίως όταν η σχέση αξίζει). Το ίδιο, όμως δε μπορεί να ειπωθεί σε περιπτώσεις όπου ο ένας από τους δύο αισθάνεται με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να χειραγωγείται. Και κάπως έτσι το gaslighting μπαίνει στη ζωή μας.
Τι είναι, όμως, το gaslighting;
Η ελληνική απόδοση θα μπορούσε να είναι η “στάχτη στα μάτια”. Στην ουσία πρόκειται για μία μορφή χειραγώγησης εξαιτίας της οποίας κάποιος αισθάνεται πως σε κάθε διαφωνία έχει άδικο… Ακόμη κι αν όλα τα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο. Αυτό γίνεται όταν η άλλη πλευρά αμφισβητεί τα δεδομένα, διαστρεβλώνει την πραγματική φύση της κατάστασης κι εν τέλει στρέφει την ευθύνη (ή το φταίξιμο, όπως προτιμά κάποιος) σε αυτόν που ξεκίνησε τη συζήτηση ή τη διαφωνία. Με λίγα λόγια καταφέρνει να μας πείσει πως το όλο γεγονός είναι μία υπερβολή για την οποία ευθυνόμαστε εμείς. Κάποιες φορές αυτό μπορεί να γίνεται μη ηθελημένα.. Ωστόσο για αυτό που προσλαμβάνει αυτήν τη συμπεριφορά μπορεί να επιδράσει δραματικά στην αυτοπεποίθησή του και να αμφισβητεί ακόμη και την κριτική του σκέψη.
Αρχικά μπορεί κάτι να φαίνεται σα μία απλή διαφωνία. Όμως στην πραγματικότητα το gas lighting θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο από κάποιον ώστε να έχουν τον πρώτο λόγο σε μία πιθανή κατηγορία που θα τους αποδοθεί. Αν δε αυτό συμβαίνει συχνά, τότε δυστυχώς παίρνει εκτάσεις όμοιες με εκείνες της συναισθηματικής κακοποίησης.
Ένα παράδειγμα είναι όταν σε ένα πάρτυ ο σύντροφός μας θα κάνει μπροστά μας ένα σχόλιο για το πόσο γοητευτική είναι η συνοδός του φίλου τους. Κάτι που θα μπορούσε να μας βάλει σε σκέψεις για την πορεία της σχέσης μας… Και φυσικά θα χαλάσει τη διάθεσή μας. Αν τον αντικρούσουμε με το γεγονός κι εκείνος το στρέψει εναντίον μας, για παράδειγμα “το πήρες πολύ σοβαρά, παρεξήγησες και γι’ αυτό χάλασε η βραδιά μας”… Πρόκειται για εμφανή προσπάθεια gaslighting. Το επόμενο βήμα είναι η δική μας αβεβαιότητα ή ακόμη κι η ενοχή μας που ξεκινήσαμε μία τέτοια συζήτηση.
Υπάρχουν εμφανή σημάδια gaslighting;
Το “ύπουλο” χαρακτηριστικό του gaslighting είναι η πεποίθησή μας πως αυτό δε θα μπορούσε να μας συμβεί.. Γιατί θεωρούμε ότι ο σύντροφός μας ή η οικογένειά μας “νοιάζονται για μας και μας αγαπούν πάρα πολύ για να κάνουν κάτι τέτοιο”. Κι αυτή είναι η παγίδα. Εντούτοις, τα στοιχεία υπάρχουν:
- Αδιαφορούν για το πώς αισθανόμαστε. Με εκφράσεις όπως “έλα, πλάκα έκανα” ή “το κάνεις μεγάλο ζήτημα” προσπαθούν να μας πείσουν πως τα αισθήματά μας είναι αβάσιμα.
- Μειώνουν τα συναισθήματά μας χαρακτηρίζοντάς τα παράλογα, αν όχι “γελοία”.
- Μας κάνουν να αισθανόμαστε πως η αντίληψή μας είναι λανθασμένη αναφέροντας πως είμαστε υπερβολικοί ή βασιζόμαστε σε ανακρίβειες.
- Δε μας επιτρέπουν να ολοκληρώσουμε τη συζήτηση, κόβοντάς την, με αποτέλεσμα να “ακυρώνουν” τα συναισθήματά μας.
Σε αυτό το σημείο είναι βασικό να τονίσουμε πως πιθανώς αυτές οι προειδοποιητικές “βολές” να μην είναι αντιληπτές για κάποιον που είναι σε μία εξαρτημένη σχέση.
Υπάρχει “θεραπεία”;
Δυστυχώς η μόνη θεραπεία σε μία σχέση όπου το gaslighting κυριαρχεί, είναι η αποχώρηση από μία τέτοια σχέση. Αν αυτή η συμπεριφορά που προσλαμβάνουμε δε διορθωθεί… Τότε απλά θα συνεχίσει να διογκώνει το πρόβλημα. Κι αυτό επειδή πολύ απλά αυτός που βασίζεται στο gaslighting δε θα είναι έτοιμος για συζήτηση αλλά θα έχει ήδη ετοιμάσει τη φαρέτρα του αντιλόγου.
Πιθανώς ένας σύμβουλος σχέσεων θα μπορούσε να συμβάλλει στο να διαπιστώσουν και οι δύο πλευρές το πρόβλημα. Ναι, ακόμη κι αυτός που επιστρατεύει το gaslighting πιθανώς να το χρησιμοποιεί ως άμυνα για κάποιο λόγο. Εντούτοις, πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως μία σχέση είναι κάτι που μοιράζονται δύο άνθρωποι. Όταν, λοιπόν, αισθανόμαστε πως “έχουμε πάντα άδικο” ή τα συναισθήματά μας αντιμετωπίζονται με αδιαφορία… Τότε μόνο μία πόρτα υπάρχει κι αυτή είναι της εξόδου από τη σχέση – για το δικό μας καλό.
Πηγή: Cleveland Health Clinic
Featured image: pexels.com/@rodnae-prod/
