Η γέννηση ενός μωρού αποτελεί συνήθως ένα χαρμόσυνο γεγονός. Για 1 στις 10 γυναίκες όμως αποτελεί την έναρξη μιας σοβαρής διαταραχής της διάθεσης, οπότε σήμερα θα θα γίνει λόγος για την επονομαζόμενη επιλόχειο κατάθλιψη.
– Τι είναι η επιλόχειος κατάθλιψη;
Πρόκειται για μια μορφή της κατάθλιψης που ταλανίζει μόνο τον γυναικείο πληθυσμό καθώς εμφανίζεται συνήθως τις πρώτες εβδομάδες της λοχείας και χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω συμπτώματα: έλλειψη ενδιαφέροντος για το μωρό ή την ίδια, θλίψη, άγχος, ανησυχία, φοβία μήπως πάθει κάτι το μωρό ή μήπως η ίδια βλάψει, διαταραχές στον ύπνο και στο φαγητό, εξάντληση και μειωμένη ενεργητικότητα, ευερεθιστότητα, ασιθήματα ανοχής και αναξιότητας, ανηδονία (έλλειψη ευχαρίστησης και αδυναμία άντλησης ικανοποίησης από οποιαδήποτε δραστηριότητα που μπορεί να ευχαριστούσε κάποτε το άτομο) και τέλος σκέψεις αυτοκτονίας. Σε περίπτωση παραμονής των συμπτωμάτων πάνω από ένα χρόνο, τότε η επιλόχειος θεωρείται κανονική κατάθλιψη (μείζονος).
Πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα, είναι κοινά στην επιλόχειο μελαγχολία και στην επιλόχεια κατάθλιψη. Η πρώτη αφορά ένα γενικό αίσθημα δυσφορίας λίγες μέρες μετά τον τοκετό για το 80% των λεχώνων, όπου η θλίψη, το άγχος, η ανησυχία και η εξάντληση αποτελούν τα βασικά συναισθήματα της νέας μαμάς. Η διαφοροποίηση έρχεται όταν τα αρνητικά συναισθήματα αντί να ξεπερασθούν μέσα στις επόμενες εβδομάδες, τελικά ενδυναμώνονται τόσο ώστε οι αυτοκτονικές σκέψεις εμφανίζονται και η λειτουργικότητα της γυναίκας αποδυναμώνεται σε μεγάλο βαθμό, ώστε να αποσύρεται συναισθηματικά όλο και περισσότερο από το βρέφος και το συνολικό περιβάλλον της.
Ακόμη, αξίζει να αναφερθεί επιγραμματικά η επιλόχειος ψύχωση, η οποία παρότι σπάνια πάθηση, αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό καθώς χαρακτηρίζεται από την απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα, εκδηλώνοντας ψευδαισθήσεις οπτικές και ακουστικές, σύγχυση, άγχος και ανησυχία, αυτοκτονικός ιδεασμός και άρνηση του βρέφους. Σε κάποιες πολύ ακραίες περιπτώσεις, η σοβαρότητα της διαταραχής οδήγησε στην παιδοκτονία ή στη δολοφονία του συντρόφου.
– Επιβαρυντικοί παράγοντες για την εκδήλωση επιλόχειου κατάθλιψης:
Οποιαδήποτε γυναίκα μετά τον τοκετό μπορεί να εμφανίσει επιλόχειο κατάθλιψη. Παρότι η αιτιολογία διερευνάται ακόμη, υπάρχουν ωστόσο κάποιοι παράγοντες που θεωρούνται υπεύθυνοι:
* Οι ορμονικές μεταβολές, με την απότομη μείωση των ορμονών μετά τον τοκετό σε αντίθεση με την περίοδο της κύησης να αποτελεί βασικό πεδίο της επιστημονικής έρευνας.
* Το άγχος της νέας μητέρας (ειδικά αν πρόκειται για το πρώτο της παιδί) η οποία καλείται να αναλάβει ένα νέο σημαντικό ρόλο με επίσης νέες και μεγάλες ευθύνες.
* Οι φυσικές μεταβολές, όπου οι σωματικές αλλαγές (αύξηση βάρους, μείωση φυσικής κατάστασης) συχνά ανησυχούν και φορτίζουν συναισθηματικά την γυναίκα για την εικόνα της (και κατ’επέκτασην επηρεάζουν την αυτοπεποίθησή της).
* Η ύπαρξη προηγούμενης ψυχικής νόσου ή επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό.
* Διάφορα στρεσογόνα γεγονότα όπως το πένθος, ο χωρισμός, η απόλυση ή οι δύσκολες εργασιακές συνθήκες και εν γένει οποιοδήποτε αρνητικό συμβάν ή δύσκολη κατάσταση που μπορεί να έχει μεγάλη συναισθηματική επιρροή στην γυναίκα.
Η εν λόγω διαταραχή, δεν είναι επιζήμια συναισθηματικά και προσωπικά μόνο για την γυναίκα, αλλά και για το βρέφος. Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ενδιαφέροντος και την παραμέληση υποχρεώσεων κι ευθυνών. Έτσι λοιπόν, φαίνεται να είναι αναπόφευκτη η ασυνέπεια στον θηλασμό και στην γενικότερη φροντίδα του μωρού, αν όχι συνεχόμενα ανά περιόδους. Είναι όμως γνωστή η σημασία που έχει η άμεση και θερμή ανταπόκριση της μητέρας απέναντι στις συναισθηματικές και φυσικές ανάγκες του νεόγεννητου (φυσιολογική διαδικασία προσκόλλησης του βρέφους στην μητέρα). Όταν αυτή διαταράσσεται από την ασυνέπεια, τότε τα παιδιά παρουσιάζουν μια μεγάλη ποικιλία προβλημάτων: προβλήματα συμπεριφοράς (διαταραχές στον ύπνο και στο φαγητό, υπερκινητικότητα, επιθετικότητα και θυμός), μαθησιακές δυσκολίες και καθυστερήσεις, κοινωνικά προβλήματα (κοινωνική απόσυρση, απομόνωση και δυσκολία σύναψης σχέσεων με τους συνομηλίκους), συναισθηματικά προβλήματα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερη ανησυχία και φόβος, μεγαλύτερη παθητικότητα έναντι αυτονομίας) και τέλος ο κίνδυνος εμφάνισης κατάθλιψης είναι ιδιαίτερα υψηλός.
Μία επιπρόσθετη δυσχέρεια της διαταραχής είναι οι ενοχές και οι τύψεις της γυναίκας ότι είναι κακή μητέρα. Η κατάθλιψη όμως δεν είναι επιλογή αλλά ασθένεια. Και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπισθεί. Είναι απαραίτητο λοιπόν σε περίπτωση εκδήλωσης παρόμοιων συμπτωμάτων, η λεχώνα να απευθυνθεί σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να λάβει την υποστήριξη που χρειάζεται. Εξαιτίας του θηλασμού, καλό είναι να αποφεύγονται τα αντικαταθλιπτικά αλλά αυτό εξαρτάται από την επικινδυνότητα και την σοβαρότητα των συμπτωμάτων που έχουν εκδηλωθεί.
Αντίστοιχα, το οικογενειακό περιβάλλον, και κυρίως ο σύντροφος, σε περίπτωση παρατήρησης σχετικών συναισθηματικών και συμπεριφορικών αλλαγών της λεχώνας, χρειάζεται να είναι υποστηρικτικό και σε καμία περίπτωση κατηγορηματικό ή επιθετικό ενισχύοντας τις ενοχές της και επιβεβαιώνοντας την κακή ανταπόκριση στον ρόλο της. Αντιθέτως, ο σύζυγος χρειάζεται να είναι επιβοηθητικός και να αναλάβει ευθύνες απέναντι στην φροντίδα του μωρού ώστε πέραν της ξεκούρασης που θα προσφέρει στην γυναίκα, να δημιουργήσει κατά το δυνατόν ένα κλίμα ασφάλειας τόσο για εκείνη όσο και για το μωρό. Τέλος, είναι απαραίτητη η παραπομπή της λεχώνας στον θεράποντα ψυχικής υγείας ακόμη κι αν εκείνη δεν αντιλαμβάνεται ή αρνείται τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της.
Καταλήγοντας, ο τοκετός όπως είδαμε, μπορεί τελικά να μην είναι και τόσο χαρμόσυνος για κάποιες γυναίκες. Πέραν των ενοχών που αισθάνονται για τον μητρικό τους ρόλο και τον αντίκτυπο αυτού στα βρέφη, είναι σημαντική η απώλεια για τις ίδιες μιας υγιούς και ευχάριστης επαφής με το νεογέννητο. Με την λήψη όμως της κατάλληλης βοήθειας όσο πιο γρήγορα γίνεται, είναι πάντοτε δυνατή η αποκατάσταση του μητρικού ρόλου αφενός, της σχέσης μητέρας και παιδιού αφετέρου.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
Featured image: freepik.com/@freepik
Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:
–«Εναν καιρό που μ’έστελνε, η μάνα μου σχολείο…», από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου
–Δώσε τόπο στην οργή, από την Μαρία Μάρκου
