ομιλία

Ο τρόπος που μιλάει ο γονιός στο παιδί, ήδη από τη βρεφική ηλικία, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του λόγου του. Ο μοναδικός τρόπος για να μάθει ένα παιδί να μιλάει είναι να ακούει λέξεις. Οπότε, όσες περισσότερες λέξεις χρησιμοποιούν οι γονείς, όσο πιο πλούσιο είναι το λεξιλόγιό τους, τόσο περισσότερο βοηθιέται το παιδί στην επικοινωνία τους.

Τι λένε οι έρευνες;

Οι τελευταίες έρευνες έδειξαν, πως ένα παιδί ακούει την ημέρα περίπου 12.000 λέξεις. Ήδη τα βρέφη από 18 μηνών έχουν τη δυνατότητα να επεξεργαστούν νοητικά τη γλώσσα που ακούνε. Μεγαλώνοντας, αρχίζουν να συνδέουν τις λέξεις με το πραγματικό νόημα και έτσι η νοημοσύνη τους αρχίζει και αναπτύσσεται μέσω της γλώσσας. Οπότε, όσο περισσότερο οι γονείς μιλούν στα παιδιά, χρησιμοποιώντας πλούσιο λεξιλόγιο, αυτά σιγά – σιγά αρχίζουν να σχηματίζουν εικόνες στο μυαλό τους, να τις συνδέουν με λέξεις και να προσπαθούν να τις αναπαράγουν.

Ας δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά ανάπτυξης επικοινωνίας μωρού και ενήλικα μέχρι 12 μηνών και τρόπους επικοινωνίας. Υπάρχουν κάποιες διαφορές στην εξέλιξη ομιλίας και επικοινωνίας σε δίδυμα παιδιά, αλλά περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε σε σχετικά άρθρα: «Όταν οι γονείς ρωτούν για την ομιλία» και «Δίδυμα και Ομιλία».

Parentese και Baby Talk

Η πιο όμορφη και ξεχωριστή εμπειρία ενός γονέα είναι ο ερχομός ενός μωρού. Ο τρόπος επικοινωνίας ενός νεογέννητου βρέφους είναι το κλάμα. Επειδή αισθάνεται αβοήθητο και εξαρτημένο, γνωρίζει ενστικτωδώς πως το κλάμα αποτελεί δίοδο επικοινωνίας με τον ενήλικα που θα τρέξει να το πάρει αγκαλιά, να του μιλήσει για να το ηρεμήσει και να εστιάσει το βλέμμα στο πρόσωπό του. Στον 3ο μήνα, το βρέφος έχει μάθει περισσότερους τρόπους επικοινωνίας. Πλέον εκφράζει τα συναισθήματά του με το χαμόγελό του, ανταποκρίνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα στο άκουσμα φωνών, το βλέμμα του προσηλώνεται περισσότερο χρόνο στον ενήλικα που του μιλάει και επιστρατεύει διάφορους ήχους για να δηλώσει την πείνα ή το ότι είναι λερωμένο. Αξίζει να σημειωθεί, πως ο τρίτος μήνας χαρακτηρίζεται ως ο μήνας φωνητικής αλληλεπίδρασης μωρού και ενήλικα. Δηλαδή, ανταποκρίνεται με ήχους όταν του μιλάνε ή με διάφορους ήχους (γουργουρίσματα) και χαμόγελα θα ανταποδώσει τη συμπάθειά του προς τον συγκεκριμένο ενήλικα.

Οι τρεις πρώτοι μήνες, λοιπόν, αποτελούν το πρώτο και το πιο σημαντικό στάδιο επικοινωνίας του βρέφους με τον ενήλικα. Πολλοί είναι οι γονείς που σε αυτό το στάδιο μιλούν με ‘μπεμπεκίστικο’ (baby talk) στα μωρά τους. Έρευνες έδειξαν πως ο πιο κατάλληλος και αξιόπιστος τρόπος επικοινωνίας μωρού και ενήλικα σε αυτό το στάδιο είναι το λεγόμενο “ Speak Parentese”. Είναι ένας τρόπος που ο γονιός εκφράζει τα συναισθήματά του και προσπαθεί να μιλήσει στο μωρό χρησιμοποιώντας μικρές και απλές προτάσεις, αφήνοντας τα φωνήματα των λέξεων να έχουν μεγάλη διάρκεια (π.χ. Ποπόοοοο ένα όμορφο μωρόόόόό!) και εκφράζοντάς τα με «μουσικό τρόπο» και τέλος χρησιμοποιώντας ακριβές λεξιλόγιο. Αντίθετα, το “Baby Talk” αποτελεί έναν τρόπο ομιλιάς με ήχους και λέξεις χωρίς κανένα νόημα (π.χ. οι πιο συχνές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε είναι -Πάμε ‘άτα’; ή -Πού είναι το ‘βου’;).

Από τον 6ο μήνα, που τα μωρά αρχίζουν πλέον να καταλαβαίνουν το γενικό νόημα της ομιλίας, που αρχίζουν να αναγνωρίζουν τις λέξεις ‘μπαμπά’, ‘γιαγιά’ ‘γεια’ (και να μπορούν να τις συνδυάζουν με πρόσωπα) και να κατανοούν ορισμένα συναισθήματα, όπως ο θυμό, το “Speak Parentese” γίνεται πιο συναρπαστικό.
Ο γονέας δίνει μεγαλύτερη ένταση στους μορφασμούς του προσώπου του, καθώς το μωρό μπορεί να τους αντιγράψει και μιμείται τους πλέον πιο αναπτυγμένους φωνητικούς ήχους του μωρού συνοδεύοντάς τους με κάποιο αυτοσχέδιο τραγούδι, δίνοντας έμφαση στα φωνήεντα. Αξίζει να σημειωθεί, πως τα μωρά που βρίσκονται σε αυτόν τον μήνα και έχουν δίγλωσσους γονείς, έχουν την ικανότητα να παράγουν ήχους και από τις δύο γλώσσες και μεγαλώνοντας να έχουν την ικανότητα να μιλούν με τέλεια προφορά και τις δύο γλώσσες.

Ο 9ος μήνας, είναι ο μήνας που το μωρό αρχίζει αισθητά να συσχετίζει εικόνες με αντικείμενα, να αναγνωρίζει τη χρησιμότητα κάθε αντικειμένου (π.χ. το μπιμπερό είναι για να πίνει το γάλα), να ανταποκρίνεται σε μικρές εκφράσεις, όπως ‘-Έλα, πάμε’ ή ‘-Πού είναι ο μπαμπάς;’ και προς το τέλος του μήνα μπορεί να συσχετίζει αντικείμενα με πρόσωπα (π.χ. αν ο μπαμπάς του δίνει ένα συγκεκριμένο παιχνίδι, όπως ένα αυτοκίνητο, θα το ζητήσει από τον μπαμπά του). Οπότε, οι γονείς είναι πολύ σημαντικό, κυρίως, από εδώ και πέρα να μιλάνε όσο πιο ξεκάθαρα μπορούν, να χρησιμοποιούν απλές και μικρές προτάσεις και σε κάθε τι καινούριο κάνει το μωρό να το επιβραβεύουν δίνοντας έμφαση στον λόγο τους (π.χ. Μπράβοοοοοο!!! Το κατάάάάφερες!) (Speak Parentese).

Φτάνοντας το μωρό στον 12ο μήνα, αρχίζει να καταλαβαίνει πολύ περισσότερα πράγματα, μπορεί να λέει και ήδη δύο με τρεις λέξεις (συνήθως, μαμά, μπαμπά ή γεια), κατανοεί μικρές εντολές, αρχίζει να παίζει μόνο του με παιχνίδια και χτυπάει παλαμάκια σε κάθε τι που το ευχαριστεί. Σύμφωνα με έρευνες, ο πρώτος χρόνος της ζωής ενός μωρού χαρακτηρίζεται ως μια σημαντική περίοδο όπου το μωρό αρχίζει να κοιτάζει βιβλία με εικόνες γνωστών αντικειμένων, ο ενήλικας να τις ονοματίζει και με τον καιρό το μωρό να μαθαίνει να καταλαβαίνει αυτές τις λέξεις. Θεωρείται ένας σημαντικός προάγγελος για την εξέλιξη της ανάγνωσης. Οπότε, οι γονείς μπορούν να αρχίζουν να εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους, όταν περιγράφουν μια λέξη, να χρησιμοποιούν απλά επίθετα (π.χ. -Να ένα κόκκινο αυτοκίνητο. –Να ένα μεγάλο κόκκινο αυτοκίνητο), όταν το μωρό αρχίζει να μαθαίνει την ονομασία ενός αντικειμένου, να το επαναλαμβάνει ο γονιός μέσα σε πρόταση με σωστό τρόπο (π.χ. Το μωρό λέει: -Βου, βου, βου! Και ο γονιός απαντάει: – Ναι, να ένα αυτοκίνητο!) και να επιβραβεύει συχνά την προσπάθειά του (Speak Parentese).

Τα παραπάνω στάδια ανάπτυξης ομιλίας και επικοινωνίας που περιγράφονται αντιστοιχούν απλά στον μέσο όρο. Γνωρίζουμε πως όλα τα μωρά δεν εξελίσσονται με τον ίδιο ρυθμό, άλλα δείχνουν πρόοδο σε κάποιον τομέα και άλλα σε κάποιον άλλον τομέα. Οπότε, αν ένα μωρό δεν κάνει αυτά που ορίζει η ηλικία του, αυτό δεν πρέπει να ανησυχεί ούτε να στεναχωρεί το γονιό. Το μόνο που χρειάζεται να γίνει, είναι οι γονείς να μιλάνε ξεκάθαρα, καθημερινά, με μικρές και απλές προτάσεις, με πλούσιο λεξιλόγιο και με τη χρήση σωστού εκπαιδευτικού υλικού στα μωρά τους, ήδη από τη γέννησή τους. Αν και δεν έχει αποδειχτεί πως ο ‘μπεμπεκισμός’ (Baby Talk), μπορεί να προκαλέσει στο μέλλον μαθησιακές δυσκολίες, πιστεύω ως ειδικός πως όσο πιο δυνατό και εποικοδομητικό περιβάλλον δημιουργήσουμε στο παιδί μας, τόσο μεγαλύτερη και πιο δημιουργική θα είναι η εξέλιξή του.

Πηγές: PBS parents ‘Μαθαίνω στο παιδί μου να μιλάει’ Sally, Ward (2004), Εκδόσεις Λιβάνη

Πηγή: mytwins.gr