άγχος

Όλοι σας κάποια στιγμή χρησιμοποιήσατε το μετρό μία πρωινή ώρα. Μερικοί από εσάς κάποια στιγμή σπρωχτήκατε από ανθρώπους που βιαζόντουσαν να φτάσουν στην δουλειά τους και μερικοί από εσάς ίσως φτάσατε και στο σημείο λογομαχίας. Το πιο εύκολο πράγμα να παρατηρήσει κανείς μέσα στο μετρό είναι το άγχος αποτυπωμένο στα πρόσωπα των ανθρώπων. Άνθρωποι που φαίνονται θυμωμένοι, θλιμμένοι, απεγνωσμένοι, τρομοκρατημένοι..Τα τελευταία χρόνια το καταρρέον πολιτικό σύστημα της Ελλάδας επηρέασε την χώρα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτισμικά, ιδεολογικά καθώς και ηθικά. Οι συνεχόμενες αλλαγές σε όλους τους τομείς της ζωής μας οδήγησαν στην ποσοστιαία αύξηση περιστατικών που χαρακτηρίζονται σαν αγχώδεις διαταραχές.

Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Το άγχος είναι μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση που περιλαμβάνει αισθήματα φόβου ή ακόμη και τρόμου σαν απάντηση σε κίνδυνο του οποίου η πηγή είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Κύριο χαρακτηριστικό του άγχους είναι η εκδήλωση υπερδραστηριότητας του νευρικού συστήματος που εκδηλώνεται με ιδρώτα , ταχυκαρδία , τρόμο , επιτάχυνση της αναπνοής και γαστρεντερική δυσφορία.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι το άγχος μπορεί να είναι και θετικό όταν καλούμαστε να το αντιμετωπίσουμε σπάνια και σε περιορισμένο βαθμό. Στην περίπτωση που το άγχος διακρίνεται από μικρή συχνότητα εμφάνισης, μπορεί να λειτουργήσει σαν «κινητήριος δύναμη» για την ετοιμότητά μας σε ενδεχομένως πιεστικές καταστάσεις. Όταν όμως ο βαθμός εμφάνισής του αυξάνεται και δημιουργεί πρόβλημα στην καθημερινή λειτουργικότητα , στην επίτευξη στόχων ή στη συναισθηματική ηρεμία του ατόμου, τότε ο άνθρωπος μπαίνει στο παθολογικό πλαίσιο των αγχωδών διαταραχών.

Οι Αγχώδεις διαταραχές είναι οι εξής:

* Διαταραχή Πανικού Με ή Χωρίς Αγοραφοβία
* Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους
* Ειδική Φοβία
* Κοινωνική Φοβία
* Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή
* Διαταραχή Στρες μετά Ψυχοτραυματισμό και οξεία αντίδραση στο στρες
* Αγχώδης Διαταραχή Οφειλόμενη σε Σωματική νόσο
* Αγχώδης Διαταραχή Προκαλούμενη από Ουσίες
* Αγχώδης Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς

Σε μερικές από τις αγχώδεις διαταραχές, κύριο σύμπτωμα τους είναι η κρίση πανικού. Μια κρίση πανικού συμβαίνει όταν το σώμα βιώνει μια απροσδόκητη, απρόσμενη εγρήγορση και έντονα ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Για να διαγνώσουν οι ειδικοί την ύπαρξη κρίσης πανικού πρέπει κάποιος να εμφανίζει τουλάχιστον 4 από τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία θα παρουσιαστούν ξαφνικά και θα κορυφωθούν σε μια χρονική περίοδο περίπου δέκα λεπτών:

– Αίσθηση επικείμενου θανάτου
– Ταχυκαρδία
– Εφίδρωση
– Δύσπνοια και αίσθημα ασφυξίας
– Ρίγη ή εξάψεις
– Ναυτία
– Κοιλιακούς πόνους
– Πόνος στο στήθος
– Πονοκέφαλος
– Ζαλάδα, αστάθεια
– Αδυναμία και τάση λιποθυμίας
– Αίσθηση πνιγμού
– Δυσκολία κατάποσης
– Δυσφορία
– Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα χέρια
– Απώλεια επαφής με την πραγματικότητα.

Ο τρόπος εμφάνισης των κρίσεων πανικού διαφέρει σε μερικές αγχώδεις διαταραχές. Συγκεκριμένα, στις φοβίες (κοινωνική, ειδική) οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν οι άνθρωποι βρίσκονται αντιμέτωποι με ό, τι προκαλεί τον φόβο τους ενώ στην διαταραχή πανικού οι κρίσεις εμφανίζονται απροειδοποίητα, χωρίς να υπάρχει κάποιος εμφανής λόγος. Ο αριθμός «επισκέψεων» της κρίσης πανικού καθώς και η ανησυχία (τουλάχιστον για ένα μήνα) για την επανεμφάνιση των κρίσεων είναι τα δύο κριτήρια για την διάγνωση διαταραχής πανικού.

Τα ακριβή αίτια πρόκλησης κρίσεων πανικού δεν είναι γνωστά και πλήρως κατανοητά. Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες που μπορεί να εντείνουν την πιθανότητα να έρθει κάποιος αντιμέτωπος με την προαναφερθείσα συμπτωματολογία:

– Ένα τραυματικό γεγονός (θάνατος ή ασθένεια αγαπημένου προσώπου, ατύχημα)
– Έντονες αλλαγές στην ζωή και στον τρόπο που ζούμε ( διαζύγιο, εργασιακή απόλυση, απόκτηση ενός παιδιού)
– Στρες που κράτησε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα
– Οικογενειακό ιστορικό (συγγενικό πρόσωπο που αντιμετωπίζει κρίσεις πανικού)

Τι γίνεται όμως μετά την κρίση ; Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να δημιουργείται στον άνθρωπο η φοβία μιας νέας κρίσης. Αυτή η φοβία όμως μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση αφού κανένας εξωτερικός χώρος δεν φαίνεται πια ασφαλής (αγοραφοβία). Για την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων που μπορούν να προκληθούν από την χρόνια εμφάνιση κρίσεων, είναι απαραίτητο να απευθυνθούμε στους ειδικούς.

Η ιατρική γνώμη για τον αποκλεισμό ενδεχόμενης οργανικής πάθησης είναι ύψιστης σημασίας έτσι ώστε η αντιμετώπιση της να εστιαστεί στους ειδικούς ψυχικής υγείας (ψυχοθεραπευτής, ψυχίατρος). Κύριος στόχος της θεραπείας για τη διαταραχή πανικού είναι η μείωση του αριθμού των κρίσεων και η ανακούφιση των συμπτωμάτων. Μέσα από την διαδικασία της ψυχοθεραπείας, ο άνθρωπος θα έχει τον χώρο και τον χρόνο να μιλήσει για τις στρεσογόνες συνθήκες στις οποίες βρέθηκε και να συνδεθεί σε ένα πιο «ασφαλές» περιβάλλον με τα συναισθήματά του. Επίσης, μέσα από την ψυχοθεραπεία θα παρατηρηθούν όλες οι ενδοψυχικές συγκρούσεις που ενδεχομένως πυροδότησαν τις κρίσεις πανικού και με αυτόν τον τρόπο θα ξεκλειδωθούν πλευρές του εαυτού που πιθανόν ήταν άγνωστες στον άνθρωπο έως τώρα. Η Φαρμακευτική αγωγή -σε περίπτωση που τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα και συχνά- είναι απαραίτητη καθώς θα απαλύνουν τα τρομοκρατικά χαρακτηριστικά της κρίσης και θα επιτρέψουν στον άνθρωπο να παραμείνει λειτουργικός στην καθημερινότητά του.

Κλείνοντας, είναι απαραίτητο να επισημάνω ότι οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι τρομακτικές και έντονες αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι επικίνδυνες για την σωματική ή ψυχική υγεία. Μια επίθεση πανικού δεν θα προκαλέσει σωματική βλάβη ούτε επιδείνωση της ψυχικής υγείας (περαιτέρω ψυχιατρική συμπτωματολογία). Στο κέντρο ψυχολογικής υποστήριξης «Ίασμος» οργανώσαμε ένα σεμινάριο αυτογνωσίας «Ταξίδι προς τον εαυτό μου» στο οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε όλες τις γνωστικές και συναισθηματικές διεργασίες που μπορεί να οδηγούν στις απρόσμενες επιθέσεις του άγχους.

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ επικοινωνήστε με το «Κέντρο Ψυχολογικής Υποστήριξης και Συμβουλευτικής: Ιασμος», που διατηρούν  οι:

*Ιωάννα Κορδαλή, Ψυχολόγος – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, 210 6126439 ή 6933349021, [email protected]

*Σοφία Τσιώρη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, [email protected]

από την Μαρία Κωσταλά-Ψυχολόγο*

Από μικρά παιδιά μαθαίνουμε πως η ιδανική ζωή είναι γεμάτη θετικά συναισθήματα, ενώ τα αρνητικά συναισθήματα πρέπει να αποφεύγονται. Περνάμε το χρόνο μας κυνηγώντας τις απολαύσεις και τις ευχάριστες στιγμές, κρατώντας σε απόσταση οτιδήποτε δυσάρεστο. Και όταν μας χτυπούν την πόρτα ο θυμός, το άγχος, η θλίψη; Πολλοί πιστεύουν πως η καλύτερη λύση είναι να τα καταχωνιάσεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου και να προσπαθήσεις να «ξεχαστείς» πάση θυσία. Είναι άλλωστε ταμπού να δηλώσεις ότι δεν είσαι καλά, μια ζωή την έχουμε, πρέπει να τη γλεντήσουμε.

Όσο συνηθισμένη και καθημερινή και να είναι αυτή η φιλοσοφία ζωής, επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους για τη ψυχική μας υγεία και τις σχέσεις με τους γύρω μας. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι μια από τις κύριες πηγές ψυχολογικών διαταραχών είναι η συνήθεια της αποφυγής αρνητικών συναισθημάτων. Η αποφυγή και ο αντιπερισπασμός μπορεί να σου προσφέρουν αρχικά μία παροδική ανακούφιση, μακροπρόθεσμα όμως τα αρνητικά συναισθήματα βρίσκουν άλλες έμμεσες διεξόδους, με πολλές φορές καταστροφικά αποτελέσματα.

Συχνά τα καταπιεσμένα συναισθήματα εκδηλώνονται με τη μορφή κρίσεων πανικού, δυσκολιών στον ύπνο, εξανθημάτων και άλλων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Το σώμα μας διαμαρτύρεται και ζητά τη προσοχή μας, προειδοποιώντας μας ότι έχουμε αγγίξει τα όρια μας. Τα συμπτώματα αυτά είναι ουσιαστικά μία ευλογία, γιατί μας εξαναγκάζουν να επανεξετάσουμε τις επιλογές μας και ενδεχομένως να βρούμε έναν πιο λειτουργικό τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων μας.

Άλλες φορές στην προσπάθεια μας να «ξορκίσουμε» τα αρνητικά συναισθήματα οδηγούμαστε σε εξαρτήσεις, όπως το φαγητό, το τσιγάρο, και το αλκοόλ. Τρώμε για να καλύψουμε το συναισθηματικό μας κενό, καπνίζουμε για να καταλαγιάσει το άγχος μας, πίνουμε για να ξεχάσουμε τον πόνο, το μόνο όμως που καταφέρνουμε είναι να αναβάλλουμε την αντιμετώπιση αυτών που μας βασανίζουν και να προσθέτουμε στη λίστα των προβλημάτων μας άλλο ένα, αυτό του εθισμού.

Η συναισθηματική αποφυγή ουσιαστικά ισοδυναμεί με άρνηση της προσωπικής μας αλήθειας, και αναπόφευκτα επηρεάζει και τις σχέσεις μας με το κοινωνικό μας περιβάλλον. Υιοθετώντας μια μονίμως ευδιάθετη στάση και αποφεύγοντας να μιλήσουμε για όσα μας απασχολούν, ουσιαστικά μειώνεται η γνησιότητα της επικοινωνίας και μακροπρόθεσμα δημιουργείται συναισθηματική απόσταση. Προσπαθώντας λοιπόν να παρουσιάσουμε ένα ευχάριστο προσωπείο για να κρατήσουμε τους άλλους κοντά μας, καταφέρνουμε ακριβώς το αντίθετο, να τους απομακρύνουμε ολοένα και περισσότερο.

Και τι πρέπει να κάνουμε; Να βυθιστούμε στα αρνητικά συναισθήματα και να παραιτηθούμε από κάθε προσπάθεια; Όχι φυσικά! Όμως είναι πολύ σημαντικό να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώσει και να εκφράσει την οργή του, τη θλίψη του και το άγχος του χωρίς τύψεις και χωρίς φόβο. Και το πιο όμορφο είναι ότι όταν αφεθούμε και αποδεχτούμε τα αρνητικά μας συναισθήματα αυτά χάνουν μέρος της δύναμης τους.

Φανταστείτε τον εαυτό σας σαν έναν κολυμβητή σε μία θάλασσα γεμάτη ισχυρά ρεύματα. Όσο τα πολεμάτε και προσπαθείτε να κολυμπήσετε ενάντια τους, θα παραμένετε στην ίδια θέση και σταδιακά θα χάνετε τη δύναμη σας και το κουράγιο σας. Ο μόνος τρόπος να επιβιώσετε είναι να αφεθείτε στο ρεύμα, ώσπου να σας οδηγήσει σε πιο ήρεμα νερά. Το ίδιο ισχύει με τα δυνατά συναισθήματα. Το να τα πολεμάτε είναι μάταιο, εάν όμως αφεθείτε σε αυτά και υπομείνετε τη συναισθηματική τρικυμία, θα βγείτε στην απέναντι όχθη πιο δυνατοί και σοφοί. Εξερευνήστε τα αρνητικά σας συναισθήματα, μόνοι ή με παρέα, και θα φτάσετε πιο κοντά στον πραγματικό σας εαυτό και τη ζωή που θέλετε πραγματικά να ζήσετε.

* Η Μαρία Κωσταλά είναι Κλινική Ψυχολόγος και μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο: [email protected]