ανάπτυξη

από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*

Όπως γνωρίζουμε, κάποιες φορές ένα παιδί μπορεί να γεννηθεί με μια «κατάσταση», μια ειδική εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία (σύγχρονοι ορισμοί), η οποία θα επηρεάσει με κάποιον τρόπο την ανάπτυξή του. Κάποιες άλλες φορές, αυτή η εκπαιδευτική ανάγκη ή αναπηρία δεν είναι εμφανής από τη στιγμή της γέννησης, αλλά παρουσιάζεται ως κάποιο εμπόδιο σε κάποιο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού καθώς μεγαλώνει, ανησυχώντας τους γονείς και τους γιατρούς.

Η πρώιμη παρέμβαση σημαίνει ακριβώς αυτό: να βρεθούν οι τρόποι, οι τεχνικές και οι συνθήκες, οι οποίες θα βοηθήσουν ένα παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αναπηρία να αναπτύξει στο μέγιστο τις ικανότητές του και να είναι από μικρή ηλικία λειτουργικό μέσα στην οικογένεια με στόχο τη λειτουργικότητα στο σχολείο και τα υπόλοιπα περιβάλλοντα.

Για να ξεκινήσει η πρώιμη παρέμβαση, χρειάζεται πρωτίστως η αξιολόγηση των δυνατοτήτων αλλά και των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδί, προκειμένου να επιλεχθεί ο κατάλληλος τρόπος παρέμβασης ή και θεραπείας.
Σε κάποιες περιπτώσεις, η παρέμβαση που δέχεται ένα παιδί σε πρώιμη ηλικία μπορεί να το βοηθήσει να «κλείσει η ψαλίδα» μεταξύ του ίδιου και των άλλων παιδιών της ίδιας ηλικίας, να μπορέσει δηλαδή το παιδί με την ειδική εκπαιδευτική ανάγκη να «προλάβει» τους υπόλοιπους συμμαθητές του στο σχολείο, φτάνοντας μέσω της παρέμβασης/θεραπείας στα αναπτυξιακά ορόσημα του μέσου όρου της ηλικίας του.

Πολύ σημαντικό στοιχείο της πρώιμης παρέμβασης, είναι η υποστήριξη και εκπαίδευση της οικογένειας. Η θεραπεία/παρέμβαση που χρησιμοποιείται στο παιδί πρέπει να γίνεται κατανοητή από τους γονείς, ώστε να μπορεί να εφαρμόζεται και στο σπίτι και όχι μόνο σε ειδικά διαμορφωμένα «θεραπευτικά» περιβάλλοντα. Η εμπλοκή των γονέων είναι απαραίτητη για την επιτυχία ενός προγράμματος πρώιμης παρέμβασης. γι’ αυτόν το λόγο η οικογένεια πρέπει να απαιτεί να ενημερώνεται και να εμπλέκεται ενεργά σε μια τέτοια θεραπευτική διαδικασία.

Τομείς ανάπτυξης που ενισχύονται σημαντικά με την πρώιμη παρέμβαση:

• Κινητική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να κινείται, να παρατηρεί ήχους και οπτικά ερεθίσματα.
• Γλωσσική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να αρθρώσει λόγο, να χρησιμοποιήσει σωστό λεξιλόγιο, να επικοινωνήσει.
• Κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να συμμετάσχει σε ομαδικά παιχνίδια και δραστηριότητες, να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις με άλλα παιδιά και δασκάλους, να εκφράσει τα συναισθήματά του.
• Γνωστική ανάπτυξη: η ικανότητα του παιδιού να σκέφτεται, να αναλύει, να θυμάται και να μαθαίνει.

Ειδικότητες δασκάλων και ειδικών θεραπευτών που συμμετέχουν στα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης ανάλογα με την περίπτωση:

• Λογοθεραπευτές : βοηθούν στην ανάπτυξη του λόγου και της επικοινωνίας. Ανάλογα με την περίπτωση, επιλέγουν εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας ή τρόπο ενίσχυσης και παραγωγής του λόγου και βοηθούν το παιδί να επικοινωνήσει πρωτίστως τις ανάγκες του. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να ξεκινήσει από τη βλεμματική επαφή και το ελεύθερο παιχνίδι, αλλά έχει ως στόχο πάντα την επικοινωνία με το παιδί με οποιονδήποτε τρόπο, πριν καταλήξει στην εκφορά λόγου σε περιπτώσεις που αυτό είναι εφικτό.
• Εργοθεραπευτές : βοηθούν στην κινητική ανάπτυξη του παιδιού κυρίως μέσω του παιχνιδιού. Με μπάλες, παιχνίδια ισορροπίας και άλλα, βοηθούν το παιδί να αναπτύξει τομείς της αδρής του κινητικότητας και να γίνει λειτουργικό στο παιχνίδι. Με ασκήσεις λεπτής κινητικότητας εκπαιδεύουν το παιδί γραφοκινητικά και το προετοιμάζουν για το σχολείο. Επίσης, εξασκούν την προσοχή και τη μνήμη και δουλεύουν τυχόν αισθητηριακά προβλήματα, τα οποία εμφανίζονται συχνά σε περιπτώσεις αυτισμού.
• Ειδικοί παιδαγωγοί: βοηθούν το παιδί να αναπτυχθεί γνωστικά και συναισθηματικά. Οργανώνουν μαθησιακό πρόγραμμα ανάλογα με τις δυνατότητες, τις δυσκολίες και την ηλικία των παιδιών. Βοηθούν τα παιδιά να ενταχθούν ομαλά σε ομάδα και να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Επίσης έχουν την οργάνωση του χώρου και του προγράμματος που ακολουθεί το παιδί και βοηθούν και τους γονείς να οργανωθούν με ανάλογο τρόπο και στο σπίτι.
Τέλος, την ομάδα συμπληρώνουν φυσικοθεραπευτές, ψυχολόγοι ή γιατροί οι οποίοι παρακολουθούν το παιδί και την οικογένειά του, κατά περίπτωση.

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu

από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*

Χαρακτηριστικά που συχνά εμφανίζονται στις διαταραχές αυτιστικού φάσματος-διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.

 Απουσία λόγου ακόμα και μέχρι το τρίτο έτος.

 Φτωχή βλεμματική επαφή (το παιδί δε παρακολουθεί το συνομιλητή του, δε γυρίζει στο όνομά του κλπ).

 Ηχολαλία (επανάληψη λέξεων φράσεων).

 Μονότονο παιχνίδι (π.χ. ένα αντικείμενο πάνω/κάτω επίμονα).

 Συχνή στοίχιση/ισορροπία αντικειμένων (π.χ. αυτοκινητάκια,τουβλάκια, πετραδάκια στη σειρά).

 Συχνά δεν ανταποκρίνεται στο άκουσμα του ονόματός του (μοιάζει σα να μην ακούει/προσέχει).

 Έντονη προσκόλληση σε κάποιο αντικείμενο (π.χ. κάτι μικρό που θέλει να έχει συνέχεια μαζί του και ταράζεται πολύ όταν το χάσει ή όταν δε το βρίσκει).

 Παρακολουθεί τηλεόραση ή υπολογιστή με σχεδόν κολλημένο το πρόσωπο στην οθόνη.

 Ταράζεται/ενοχλείται ιδιαίτερα από δυνατούς θορύβους ή άγνωστους ήχους.

 Φαίνεται να τρομάζει και δεν πλησιάζει άγνωστα ή ογκώδη αντικείμενα (π.χ κούνιες, τσουλήθρες, μπαλόνια κ.α.).

 Τάράζεται ιδιαίτερα με επισκέψεις σε άγνωστα μέρη.

 Παρουσιάζει ιδιαίτερα έντονα ξεσμάτα και συμπεριφορές χωρίς απαραίτητα λογική εξήγηση (γιατί ήρθε η θεία, γιατί κατβήκαμε από το λεωφορείο κ.α.).

 Απαιτεί πράγματα και διαδικασίες με συγκεκριμένο τρόπο (π.χ. πίνει μόνο από πορτοκαλί καλαμάκι, βουρτσίζει τα δόντια μόνο με μπλε βούρτσα, επιμένει για τα κακά μόνο στο γιογιό κ.α.).

 Παρουσιάζει ιδιαίτερη συμπεριφορά κατά το λούσιμο ή το κούρεμα (π.χ. δεν ανέχεται νερό στο κεφάλι κ.α.)

 Παρουσιάζει υπό/υπερευαισθησίες σε αισθητιαριακά ερεθίσματα (π.χ. σε κάποια υλικά/υφάσματα, σε κάποιες τροφές, σε θερμοκρασίες κ.α.).

 Κάνει συχνά «πεταρίσματα» με τα χέρια του (κουνάει τα χεράκια πάνω-κάτω) χωρίς εμφανή αίτια.

Αν αναγννωρίζετε κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτά στο παιδί ή το μαθητή σας, τότε καλό θα ήταν να αξιολογηθεί από τη κατάλληλη διεπιτημονική ομάδα για να διαπιστωθούν τυχόν δυσκολίες και καθυστερήσεις στην ανάπτυξή του. Η λίστα αυτή, καθώς και όποια άλλα χαρακτηριστικά μπορεί να ακούσετε ή να διαβάσετε και να σας θυμίζουν συμπεριφορές του παιδιού σας, ΔΕΝ μπορούν σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν διάγνωση.

Πολύ συχνά τα παιδιά εμφανίζουν κάποια δυσκολία στην ανάπτυξή τους που όμως τη ξεπερνούν μέσα στους επόμενους μήνες από μόνα τους. Κάποιες άλλες φορές, μικρές αναπτυξιακές δυσκολίες επίσης εμφανίζονται σε παιδιά που μπορεί να άργησαν να πάνε σχολείο, δέχονται λιγότερα ερεθίσματα ή για άλλους λόγους αργούν εμφανίσουν κάποιες δεξιότητες. Σε όλες τις περιπτώσεις, η αξιολόγηση και παρακολούθηση των παιδιών από ειδικό αναπτυξιολόγο παιδίατρο ή παιδοψυχίατρο με την υποστήριξη άλλων ειδικοτήτων για την επιμέρους αξιολόγηση του λόγου και της κίνησης είναι απαραίτητη.

Εμείς προτείνουμε όλα τα δημόσια ιατροπαιδαγωγικά κέντρα αξιολόγησης και τα νοσοκομεία Παίδων , όπου τα παιδιά έπειτα από ραντεβού, περνούν από ειδική αξιολόγηση από πλήρη διεπιστημονική ομάδα. Κατά το πέρας της, οι γονείς μπορούν να έχουν έγκυρες διαγνώσεις για τα παιδιά τους καθώς και έγκριση για επιστροφή χρημάτων από λογοθεραπείες, εργοθεραπείες και άλλες παροχές που μπορεί να χρειαστούν για να βοηθήσουν την ανάπτυξή τους. Οι αξιογήσεις από τους δημόσιους φορείς παρέχονται δωρεάν για όλους τους ασφαλισμένους.

Στη περίπτωση που έχετε απορίες και δεν είστε σίγουροι για το αν θα πρέπει να ξεκινήσετε τη διαδικασία γνωμάτευσης, είμαστε στη διάθεσή για μια άτυπη παιδαγωγική αξιολόγηση και συζήτηση, όπως πάντα χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση.

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu

από τη Φανή Βαγγελάτου-Λογοθεραπεύτρια*
Οι γονείς ανησυχώντας για τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού τους , χρειάζονται την κατάλληλη καθοδήγηση προκειμένου να αποφευχθούν βιαστικές και βεβιασμένες κινήσεις και πιθανά λάθη.Ας δούμε αναλυτικά ποιά είναι η εξέλιξη και ποιές οι ανάγκες, ώστε να ξέρετε πότε -σε ποιές περιπτώσεις- είναι απαραίτητο να επισκεφτείτε με το παιδί σας ένα λογοθεραπευτή;

• Όταν το παιδί δεν έχει ξεκινήσει τη παραγωγή λόγου στους 18 μήνες. Στη περίπτωση που δεν υπάρχουν προλεκτικά σημάδια επικοινωνίας (κραυγές, κινήσεις, βλεμματική επαφή) καλό είναι να επισκεφθούμε έναν παιδίατρο αναπτυξιολόγο για τη λεπτομερή αξιολόγηση όλων των αναπτυξιακών σταδίων του παιδιού μας.

• Όταν το παιδί έχει κατακτήσει κάποιες γλωσσικές (και άλλες) ικανότητες και ξαφνικά «γυρίσει πίσω» αναπτυξιακά. Όταν δηλαδή σταματήσει να χρησιμοποιεί ήδη κεκτημένες λειτουργίες.

• Όταν ο λόγος του παιδιού που έχει φτάσει τα 3 έτη της ηλικίας του δεν είναι καταληπτός από άλλους εκτός από πολύ κοντινούς του ανθρώπους (μητέρα, πατέρας, γιαγιά κλπ). Όταν δηλαδή ακούμε πολλά λάθη στην άρθρωση τα οποία κάνουν το λόγο του παιδιού μη κατανοητό σε τρίτους.

• Όταν κατά την ηλικία των 4 ετών αναγνωρίζουμε σταθερά λάθη στην άρθρωση του παιδιού. Όταν δηλαδή το παιδί παραλείπει σταθερά κάποια γράμματα (σ, ρ), αντικαθιστά κάποια με κάποια άλλα (το θ με φ, το δ με β κλπ)

• Όταν κατά την ηλικία των 4 ετών αναγνωρίζουμε πολλά μη σταθερά λάθη στην άρθρωση. Όταν δηλαδή ακούμε λαθάκια που μας φαίνονται χαριτωμένα σε διάφορες λέξεις χωρίς πάντα να επαναλαμβάνονται και σε άλλες (πχ αβερφός αντί για αδρεφός, καρπάρω αντί για παρκάρω, καρέλκα αντί για καρέκλα κλπ)

• Όταν το λεξιλόγιο του παιδιού είναι πίσω από αυτό των άλλων παιδιών της ηλικίας του. Όταν δηλαδή το παιδί μας δεν έχει κατακτήσει αντικείμενα που χρησιμοποιεί καθημερινά, τα χρώματα και τα σχήματα εφόσον τα έχει διδαχθεί, όταν δεν μπορεί να προσανατολιστεί στο χρόνο και να διηγηθεί μια απλή ιστορία κλπ)

• Όταν αισθανόμαστε πως το παιδί μας είναι πίσω γλωσσικά, όταν έχουμε απορίες, όταν ακούσαμε κάτι που μας ανησύχησε. Οι γονείς δεν είναι ειδικοί και δε γίνεται να γνωρίζουν τα πάντα γύρω από την εξέλιξη του παιδιού τους. Είναι υποχρέωση όλων μας να ενημερώνουμε και να συζητάμε με τους γονείς για τις απορίες και τις ανησυχίες τους δωρεάν. Επισκεφθείτε μας για μια δωρεάν αξιολόγηση ή επικοινωνήστε με κάποιον δημόσιο φορέα ή νοσοκομείο για ενδελεχή έλεγχο των αναπτυξιακών λειτουργιών του παιδιού σας.

Τέλος, αξίζει να αναφέρουμε ενδεικτικά πως το παιδί πρέπει να είναι έτοιμο γλωσσικά, γνωστικά αλλά και κοινωνικά κατά την ένταξή του στο νηπιαγωγείο ή στη πρώτη δημοτικού. Αυτό θα το βοηθήσει να ενταχθεί ομαλότερα και να μπορέσει να επικεντρωθεί στη διαδικασία μάθησης της παραγωγής του γραπτού λόγου.

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu