εθιστικό

Μέσα σε δύο δεκαετίες περίπου, το διαδίκτυο κατάφερε να αναπτυχθεί και τελικά να εδραιωθεί ως το ταχύτερο επικοινωνιακό μέσο το οποίο υποσκελίζει οποιαδήποτε γεωγραφική απόσταση και έτσι κάνει την διαπροσωπική σύνδεση εφικτή. Τούτη η δυνατότητα φαντάζει μαγική, αναλογιζόμενοι την ιστορική διαδρομή των τρόπων επικοινωνίας της ανθρωπότητας και την εξέλιξή τους μέσω της σύγχρονης ψηφιακής προόδου. Κάποτε ένα γράμμα ταξίδευε για μήνες προκειμένου να φτάσει στον παραλήπτη του. Τώρα πια με ένα μοναχά κλικ το διαβάζει στην οθόνη του.

Η διαδικτυακή επικοινωνία μάλιστα έχει κυριαρχήσει τόσο στις μέρες μας ώστε έχει φέρει στην γλωσσολογική καθημερινότητα νέες έννοιες ή έχει αναδιαμορφώσει άλλες. Για παράδειγμα, τι θα καταλάβαινε ένας ρωμαίος στρατιώτης αν του έλεγαν ότι έχει ένα “ηλεκτρονικό μήνυμα”; Chat, online, link, donwload, like, lol κ.ά. είναι μερικές από τις λέξεις που πρωταγωνιστούν στη σύγχρονη καθημερινότητα.

Το διαδίκτυο δεν προσφέρει μόνο την δυνατότητα της επικοινωνίας αλλά και μια απεριόριστη πρόσβαση σε έναν μεγάλο αριθμό διεθνών και τοπικών πληροφοριών παντός τύπου και για όλα τα γούστα. Ίσως υπερβολικά μεγάλο κάποιες φορές με αποτέλεσμα τελικά τη σύγχυση αντί της κατανόησης. Ο καθένας όμως αξιοποιεί ή όχι, τις διάφορες πληροφορίες σύμφωνα με τα δικά του γνωστικά κριτήρια κι έτσι πάντοτε είναι δυνατή η ενεργητική μετατροπή της πληροφορίας σε γνώση. Εκτός από ενημερωτικό μέσο λοιπόν, το internet αποτελεί έναν τρόπο εμπλουτισμού των γνώσεων ή και εκμάθησης επαγγελματικών δεξιοτήτων άρα είναι και εκπαιδευτικό.

Πέραν του μεγάλου όγκου πληροφοριών που αναφέρθηκε, υπάρχει και μια μεγάλη ποικιλία  δραστηριοτήτων. Έτσι κάποιος μπορεί να εργασθεί, να σπουδάσει, να φλερτάρει, να κάνει φιλίες, να ανταλλάξει απόψεις κι άλλα πολλά. Μέχρι και σεξουαλική δραστηριότητα μπορεί να υπάρξει: cyber sex.  Επομένως το άτομο έχει εύκολη πρόσβαση σε ένα πλήθος καταστάσεων που μπορεί να συμμετάσχει ή να απολαύσει , το οποίο μπορεί να μοιραστεί άμεσα παγκοσμίως χωρίς να περιορίζεται από την γεωγραφική τοποθεσία. Η παγκόσμια μαζικότητά του και η πληθώρα των δυνατοτήτων που προσφέρει είναι που διεύρυνε την έννοια της πραγματικότητας και της προσέθεσε άλλη μια διάσταση: την εικονική.

Σε ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων – κυρίως εφήβων με τα αγόρια πιο επιρρεπή από τα κορίτσια – αυτή η εικονική πραγματικότητα μπορεί να γίνει τόσο ισχυρή ώστε να οδηγήσει στην αποκοπή από την τρισδιάστατη και στον εθισμό στο διαδίκτυο. Μαζί με την εξάρτηση από τον τζόγο, πρόκειται για τις μοναδικές ψυχικές νόσους που σύντομα πρόκειται να συμπεριληφθούν στο επίσημο ψυχιατρικό εγχειρίδιο κατηγοριοποίησης των ψυχικών διαταραχών (DSM-V).

Όπως συμβαίνει με όλες τις εξαρτήσεις, έτσι και σε αυτήν, οι πράξεις και οι σκέψεις του ατόμου αφορούν μόνο την εξαρτησιογόνα κατάσταση η οποία μονοπωλεί το ενδιαφέρον και απαζητά συνεχώς ικανοποίηση με αποτέλεσμα να γίνεται εμμονή. Η ικανοποίησή της όμως είναι κάπως καταναγκαστική καθώς αν δεν συμβεί το άτομο υποφέρει από την παρουσία άγχους και αρνητικών συναισθημάτων αφού η ευχαρίστηση μπορεί να γίνει αισθητή μόνο μέσω του εθιστικού αντικειμένου.  Έρευνες δείχνουν ως κυρίαρχα σε αυτόν τον εθισμό τα online παιχνίδια. Επίσης, άτομα με καταθλιπτικό συναίσθημα και χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι πιο ευάλωτα. Στην απεξάρτηση μπορούν να χρησιμοποιηθούν αρκετές ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι με στόχο τον επιθυμητό έλεγχο της χρήσης μέσω της ενίσχυσης της ευχαρίστησης από άλλες δραστηριότητες καθώς και τις εξατομικευμένες παρεμβάσεις που είναι απαραίτητες για το άτομο (αύξηση αυτοπεποίθησης, κινητοποίηση και δημιουργία στόχων, αντιμετώπιση κάποιας ψυχοπιεστικής συνθήκης κλπ) Προσέγγιση που δυστυχώς δεν είναι αποκλειστική:

Άλλη μία αρνητική όψη της ιντερνετικής πραγματικότητας είναι η εξάπλωση της παιδικής πορνογραφίας. Η εύκολη πρόσβαση, η ανωνυμία και η απροσωπία που προσφέρει, δίνει τη δυνατότητα αφενός της εύκολης διακίνησης του πορνογραφικού υλικού, αφετέρου της δημιουργίας νέων μορφών σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και εφήβων. Κι αφού το πορνογραφικό πρόϊόν φαίνεται να αυξάνει την κατανάλωσή του είναι αναμενόμενο να αυξάνεται και η παραγωγή του. Με τον κίνδυνο να υπάρχει και να μεγαλώνει, σημαντικό ρόλο παίζει η ασφάλεια του παιδιού. Ασφάλεια που δεν εξαντλείται στον οικογενειακό έλεγχο αλλά χρειάζεται την ενημέρωση των ανηλίκων και την διαμόρφωση προσωπικών τρόπων προστασίας του εαυτού μέσω μιας εκπαιδευτικής αγωγής της χρήσης του διαδικτύου. Αγωγή που θα μπορούσε να βοηθήσει και στην πρόληψη του εθισμού που αναφέραμε.

Επιπρόσθετες σκέψεις εγείρονται σχετικά με την διαφύλαξη των προσωπικών δεδομένων. Από τη μία, παραβιάζονται από άλλους μέσω της παράνομης πρόσβασης σε προσωπικές πληροφορίες. Από την άλλη, το ίδιο το άτομο μέσω των σελιδών κοινωνικής δικτύωσης προσφέρει εκούσια τη δυνατότητα μερικής πρόσβασης σε αυτές ή και συνολικής έκθεσής του. Είναι ενδιαφέρον το ερώτημα αν αυτή η διαδικτυακή έκθεση μπορεί να επηρεάσει την συμπεριφορά και τη στάση του ατόμου στην πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, μια παρέα 15χρονων που κάθονται στην καφετέρια και βγάζουν φωτογραφίες για να τις ανεβάσουν στην τάδε σελίδα, περνάει πράγματι καλά ή απλά έτσι δείχνει; Και το αντίστροφο όμως: μια 14χρονη που κάποιοι συμμαθητές της την έβγαλαν χωρίς να το θέλει μια γελοία φωτογραφία, την ανέβασαν και στάθηκε αφορμή πολλών κοροϊδευτικών σχολίων, έπεσε πράγματι θύμα cyber bullying ή πρόκειται για κάτι που σύντομα θα ξεχαστεί;

Συνοψίζοντας, το διαδίκτυο είναι ένα εύχρηστο και φθηνό μέσο επικοινωνίας, ενημέρωσης και διασκέδασης. Πιθανά μία από τις ευρηματικότερες δημιουργίες της ανθρωπότητας. Μπορεί όμως ταυτόχρονα να γίνει κι επικίνδυνο με διάφορους τρόπους και για διαφορετικές αιτίες. Η λειτουργική του αξιοποίηση ή η καταστρεπτική του δυνατότητα εξαρτώνται από τον τρόπο και σκοπό της χρήσης του από τον άνθρωπο ως άτομο και ως κοινωνικό υποκείμενο.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου
–Δώσε τόπο στην οργή, από την Μαρία Μάρκου
–Περί φιλίας…άνδρες & γυναίκες στο μικροσκόπιο, από τη Μαρία Μάρκου