εκπαίδευση

από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*

Σε προηγούμενο άρθρο , μιλήσαμε για τα σημάδια και τις δεξιότητες που καθιστούν ένα παιδί έτοιμο να περάσει από την πάνα στην τουαλέτα. Παρακάτω, θα διαβάσετε κάποιες συμβουλές που θα βοηθήσουν στην εκπαίδευση του μικρού σας στη χρήση της τουαλέτας.

Το πρώτο βήμα είναι να επιλέξετε μαζί με το παιδί σας ένα γιο-γιο. Έπειτα από την επιλογή, βάλτε το παιδί να κάθεται στο γιο-γιο με τα ρούχα του, όταν εσείς κάθεστε στην τουαλέτα. Αν το παιδί χρειάζεται στήριξη στην πλάτη, βοηθήστε το προσαρμόζοντας κάποιο ειδικό στήριγμα. Για να κάνετε αυτήν τη διαδικασία διασκεδαστική και ελκυστική για το μικρό σας, μπορείτε να του διαβάζετε κάποιο παραμύθι, να του δίνετε κάποιο παιχνίδι ή σνακ. Σκοπός είναι να γίνει αυτό μία καθημερινή ευχάριστη ρουτίνα.

Το επόμενο διάστημα (περίπου μία εβδομάδα) συζητήστε με το παιδί σας το ενδεχόμενο να βγάζει τη πάνα του όταν κάθεται μαζί σας στο γιο-γιο και υιοθετείστε πια αυτήν τη ρουτίνα. Μέσα σε δύο περίπου εβδομάδες, αρχίστε να αδειάζετε μαζί με το παιδί σας τα προϊόντα της κένωσης από την πάνα στο γιο-γιο και τη λεκάνη. Με αυτήν την κίνηση θέλουμε το παιδί να αντιληφθεί πως εκεί ακριβώς ανήκουν! Προσοχή, μην τραβάτε το καζανάκι όσο το μικρό σας είναι εκεί! Κάποια παιδάκια βρίσκουν το καζανάκι ιδιαίτερα διασκεδαστικό, κάποια άλλα όμως, πανικοβάλλονται με τη διαδικασία, συγχύζονται με το πού πάνε και αντιδρούν άσχημα. Τραβήξτε το καζανάκι όταν το παιδί σας έχει πια χάσει το ενδιαφέρον του για τη διαδικασία και έχει βγει από το δωμάτιο της τουαλέτας.
Αν βρείτε δυσκολία και μεγάλη αντίσταση σε κάποιο από τα προηγούμενα βήματα, τότε θα πρέπει να αναβάλλετε για λίγο τη διαδικασία και να περιμένετε.

Αν μέχρι εδώ τα έχετε καταφέρει καλά, τότε έχει έρθει η ώρα για το επόμενο βήμα. Συζητήστε με το παιδί σας και προσφερθείτε να του θυμίζετε να πηγαίνει στην τουαλέτα κάθε μία ώρα. Βρείτε δραστηριότητες και μικρά κολπάκια επιβράβευσης που θα συνδέονται με αυτή τη διαδικασία, ενθαρρύνετε και επιβραβεύετε συχνά. Η εκπαίδευση για τη διάρκεια της νύχτας, θα πρέπει να ξεκινήσει μόνο όταν το παιδί θα έχει καταφέρει να παραμένει στεγνό κατά τη διάρκεια σύντομων ύπνων ή για τουλάχιστον έξι ώρες.

Όποιο σύστημα κι αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε για την εκπαίδευση τουαλέτας, μη ξεχνάτε τον ενθουσιασμό, την επιβράβευση και την ενθάρρυνση. Πρέπει να ανταμείβετε συχνά το παιδί σας με ενθουσιασμό και καλά λόγια και να είσαστε ιδιαίτερα θετικοί. Είναι λογικό κάποιες στιγμές, να συμβούν και «ατυχήματα». Ο τρόπος που τα διαχειριζόμαστε είναι πολύ σημαντικός. Δεν είναι κακό να δείξουμε μια μικρή απογοήτευση και στεναχώρια, αλλά είναι απαγορευτικό να το κάνουμε μεγάλο θέμα, να φωνάξουμε, να μαλώσουμε και να τιμωρήσουμε. Αντιθέτως, πρέπει να εξηγήσουμε στο παιδί πως δεν είναι κάτι κακό και να το προτρέψουμε να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα την επόμενη φορά.

Επιπλέον παράγοντες οι οποίοι μπορεί να επηρεάσουν:
• Ξεκινήστε την εκπαίδευση όταν το παιδάκι σας έχει μάθει να συνεργάζεται μαζί σας και όταν δεν υπάρχουν καταστάσεις άγχους μέσα στο σπίτι. Μη ξεκινήσετε όταν μόλις «κόψατε» το μπιμπερό, σε περίοδο διακοπών ή όταν μόλις έχει έρθει στο σπίτι ένα νέο αδερφάκι. Επίσης, από πρακτικής πλευράς, είναι πιο εύκολο να ξεκινήσετε όταν ο καιρός θα είναι ζεστός, καθώς τότε το παιδί θα φοράει λιγότερα ρούχα.

• Πολύ βοηθητικό μπορεί να είναι ένα ημερολόγιο τριών ή πέντε ημερών. Μπορείτε να καταγράφετε σε αυτό πότε το παιδί κάνει τσίσα ή κακά, καθώς και τα υγρά που πίνει (το είδος και το πότε). Με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσετε μια εικόνα για τις ανάγκες του μικρού σας και ίσως καταφέρετε να προσδιορίσετε το χρόνο που θα το βάλετε να καθίσει στην τουαλέτα.

• Να θυμάστε πως ακόμα και όταν το παιδί είναι πλήρως εκπαιδευμένο στη χρήση τουαλέτας, ατυχήματα μπορεί να συμβούν όταν το παιδί είναι ενθουσιασμένο, φοβισμένο, απορροφημένο από το παιχνίδι ή έχει ξυπνήσει από άσχημο όνειρο. Επίσης, ατυχήματα συμβαίνουν με τον ερχομό νέου μέλους στην οικογένεια, μια μετακόμιση ή μια άλλη μεγάλη αλλαγή, ακόμα και με το ξεκίνημα του σχολείου. Τέλος, τα ατυχήματα μπορεί να συνδέονται με κάποια αρρώστια, ακόμα και αν εμφανιστούν όταν το παιδί νιώθει καλύτερα. Είναι φυσιολογικά και όπως προαναφέραμε, δεν πρέπει να τα κάνουμε μεγάλο θέμα, όταν όμως επαναλαμβάνονται χωρίς αιτία, πρέπει να ελέγξουμε τη πιθανότητα αλλεργικής αντίδρασης ή και ασθένειας με το γιατρό μας.

Οπλιστείτε με υπομονή, επιμονή και σταθερότητα. Κάντε το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια και σιγουριά με τις οδηγίες σας και μην το βάλετε κάτω με μικρές αναποδιές! Μην έχετε βέβαια παράλογες απαιτήσεις από το μικρό σας. Μην ξεχνάτε πως κάθε παιδάκι έχει τους δικούς του ρυθμούς και ανάγκες και προσπαθήστε να μην επηρεάζεστε από το περιβάλλον.

Καλή επιτυχία!

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu ή εδώ

από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*

 
Σε προηγούμενα άρθρα μας, αναφέραμε και εξηγήσαμε τους ορισμούς των μαθησιακών δυσκολιών και μιλήσαμε για κάποια γενικά χαρακτηριστικά των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Ποια είναι όμως τα κύρια συμπτώματα που ένα παιδί με Μαθησιακές Δυσκολίες παρουσιάζει σε σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα της ύλης του σχολείου;

Η βασική ένδειξη για να ψάξουμε περισσότερο πιθανές μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού ή του μαθητή μας, είναι η σχολική του επίδοση. Ωστόσο, υπάρχουν γονείς και δάσκαλοι που δε μπορούν να ξεχωρίσουν ποια «λάθη στα μαθήματα» είναι εκείνα που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν. Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια, με το νηπιαγωγείο να μπαίνει στην υποχρεωτική εκπαίδευση, η ύλη δυσκόλεψε πολύ και τα λάθη που κάνουν τα παιδιά, καθώς και ο χρόνος μελέτης ακόμα και στην πρώτη δημοτικού, έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Αυτό από μόνο του κάνει δύσκολη τη διάκριση μεταξύ μαθησιακών δυσκολιών, με αποτέλεσμα γονείς και δάσκαλοι, δυστυχώς άθελά τους, να χάνουν πολύτιμο χρόνο από τη σωστή εκπαίδευση των παιδιών και των μαθητών τους.
Παρακάτω, θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε κάποια λάθη που κάνουν συχνά τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου, τόσο στο γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο.
Στην πρώτη τάξη, τα λάθη στην αρχή της διαδικασίας της γραφής και της ανάγνωσης είναι συνηθισμένα για όλα τα παιδιά. Το βιβλίο ξεκινάει να διδάσκει λεξούλες «φωτογραφικά», χωρίς δηλαδή να εξηγεί τους κανόνες της γραφο-φωνημικής ενημερότητας. Τα γράμματα-σύμβολα δε συσχετίζονται με τους ήχους-φωνές κι έτσι η λέξη «παπί» που ξεκινούν να γράφουν από πολύ νωρίς, γίνεται για τα παιδιά απλώς μια εικόνα, χωρίς επιμέρους νοήματα. Οι μαθησιακές δυσκολίες ξεκινούν συνήθως από αυτό ακριβώς το σημείο. Όταν ο μαθητής δε μπορεί να συνθέσει τα γράμματα για να γράψει ή να διαβάσει μια συλλαβή, και αργότερα μια λέξη και μια πρόταση εφ’ όσον έχει διδαχθεί πώς, τότε έχουμε μια σοβαρή ένδειξη μαθησιακής δυσκολίας. Υπάρχει συγκεκριμένη διαταραχή στην επεξεργασία και στην αποκωδικοποίηση του γραφο-φωνημικού συστήματος, η οποία είναι οπωσδήποτε το κυρίαρχο σύμπτωμα της δυσλεξίας. Σε μεγαλύτερες τάξεις, αυτό το φαινόμενο φαίνεται έντονα κατά την ανάγνωση. Οι μαθητές με αυτήν τη δυσκολία έχουν αργό ρυθμό ανάγνωσης, κάνοντας πολλά λάθη. Πολλές φορές φαίνεται σα να βιάζονται και αντί να διαβάζουν, να κοιτάζουν γρήγορα τα πρώτα γράμματα μιας λέξης κι έπειτα να λένε την πρώτη λέξη που σκέπτονται και ξεκινάει με αυτά τα γράμματα. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει αυτό ακριβώς! Η διαδικασία της ανάγνωσης είναι τόσο δύσκολη και χρονοβόρα γι’ αυτά τα παιδιά, που έχουν αναπτύξει αυτήν τη τεχνική για «να κάνουν τη ζωή τους πιο εύκολη».

Μιλήσαμε προηγουμένως για λέξεις- εικόνες. Η αποθήκευση και ανάκληση μιας εικόνας συμβόλων, όπως αυτή μιας λέξης, είναι και αυτή μια συγκεκριμένη γνωστική λειτουργία και απαιτεί καλή οπτική επεξεργασία και μνήμη. Μαθητές που όσο κι αν βλέπουν μια εικόνα από σύμβολα, δηλαδή μια λέξη, εξακολουθούν να μη μπορούν να τη συγκρατήσουν ή να την ανασύρουν από τη μνήμη τους, αντιμετωπίζουν και αυτοί συγκεκριμένες μαθησιακές δυσκολίες. Το ίδιο φαινόμενο συμβαίνει και με την ορθογραφία. Πολλές φορές απορούμε πώς γίνεται μια λέξη που το παιδί έχει γράψει και διαβάσει πάρα πολλές φορές, να εξακολουθεί να τη γράφει ανορθόγραφα. Βάζουμε το παιδί να τη γράψει για να τη μάθει ή του τη δείχνουμε και την ξαναδείχνουμε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που έχουμε προσπαθήσει και στο παρελθόν, περιμένοντας διαφορετικά αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα, η οπτική μνήμη του παιδιού είναι αδύναμη και όσο εμείς επιμένουμε να διδάσκουμε με τον ίδιο τρόπο, τόσο εκείνο θα δυσκολεύεται και θα φέρνει τα ίδια αποτελέσματα.

[quote_right] Να μη ξεχνάμε πως κανένα παιδί δε θέλει να βιώνει καθημερινά την αποτυχία και φυσικά δε θέλει να γίνεται ο περίγελος των συμμαθητών του. Δηλώσεις όπως «είναι τεμπέλης», «βαριέται», «το κάνει επίτηδες», είναι ανώριμες από μέρους μας και πληγώνουν βαθειά ένα παιδί που ούτε το ίδιο δε γνωρίζει τι του συμβαίνει.[/quote_right]Στην ορθογραφία των καταλήξεων, συμβαίνει ακριβώς ό,τι αναφέραμε παραπάνω, συνήθως περισσότερο διογκωμένο. Οι μαθητές έχουν πλέον προχωρήσει σε τάξεις και ύλη και στις δυσκολίες που προαναφέραμε έχουν προστεθεί νέοι κανόνες, όπως αυτοί της γραμματικής και της ορθογραφίας. Κατά την προσπάθεια ενός μαθητή με μαθησιακές δυσκολίες να γράψει την πρόταση που υπαγορεύει ο δάσκαλος, να συντάξει μια παράγραφο ή να γράψει ένα διαγώνισμα, όλα αυτά που μπορεί να του φαίνονται βουνό, όπως η φωνολογική ενημερότητα, η ακουστική και οπτική διάκριση και μνήμη, έρχονται πρώτα στο μυαλό του. Έτσι, πολλές φορές γονείς και δάσκαλοι απορούμε με τα (ο) και (η) στα ρήματα και άλλα παρόμοια λάθη σε άλλες καταλήξεις που μας φαίνονται απίστευτα. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι το παιδί δεν έχει προλάβει/θυμηθεί να κοιτάξει αυτά που έγραψε ή δεν έχει κατανοήσει τα μέρη του λόγου (ρήματα, ουσιαστικά, επίθετα) και όχι ότι μας αγνοεί ή το κάνει επίτηδες.

Παρόμοια συμπτώματα μπορεί να εμφανίζονται και στον προφορικό λόγο. Οι περισσότεροι συνδέουν τις μαθησιακές δυσκολίες μόνο με τη γραφή, κάτι το οποίο όμως είναι εντελώς λάθος. Κάποιοι μαθητές, ενώ διαβάζουν το μάθημά τους για την επόμενη μέρα, δυσκολεύονται πολύ να το αποδώσουν ακόμα και προφορικά. Μοιάζουν σα να μη θυμούνται τι έλεγε κάποιο κείμενο που μόλις διάβασαν και παρουσιάζουν μεγάλα ελλείμματα στις περιλήψεις και στη δομή, καθώς και στο περιεχόμενο των «σκέφτομαι και γράφω». Αυτή η δυσκολία απόδοσης στα προφορικά μαθήματα υπήρχε εκεί από τότε που το παιδί ήταν μικρότερο και δυσκολευόταν να διηγηθεί μια ιστορία, να πει τι έλεγε το παραμύθι, να διατηρήσει τη σειρά των γεγονότων κατά την αφήγηση, κλπ. Το παραπάνω ορίζεται κι αυτό ως μαθησιακή δυσκολία. Δεν υπάρχει έλλειμμα στην κατανόηση και την αντίληψη του κειμένου, υπάρχει όμως μια εγγενείς δυσκολία στην οργάνωση της πληροφορίας για τη σωστή απόδοσή της σε χρόνο και περιεχόμενο.

Εν κατακλείδι, οι δυσκολίες στο σχολείο κάνουν την παρουσία τους αισθητή στους γονείς, το δάσκαλο, αλλά και σε αυτόν που συχνά εμείς οι μεγάλοι ξεχνάμε, το παιδί. Καλό είναι να έχουμε πάντα στο μυαλό μας πως πίσω από κάθε παιδική συμπεριφορά υπάρχει μια εξήγηση και γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να υποτιμούμε, ούτε να εθελοτυφλούμε, όταν βλέπουμε τα συμπτώματα. Οι μαθησιακές δυσκολίες δεν είναι πια ταμπού. Μόνο αν δεν τις αντιμετωπίσουμε θα δημιουργήσουν πραγματικά προβλήματα στις ζωές των παιδιών και των μαθητών μας και αργότερα στις ζωές των ενηλίκων που θα μεγαλώσουν κι αυτοί τα δικά τους παιδιά.

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu