Ορισμός
Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια αίτηση απαιτητικών καταστάσεων κατά την οποία το σώμα βρίσκεται σε ένταση και ο εγκέφαλος πυροδοτεί πολλαπλά μηνύματα. Σε μικρές ποσότητες και σε περιορισμένο βαθμό, μπορεί να είναι θετικό δηλαδή δημιουργικό, καθώς μας βοηθά να κινητοποιηθούμε, να ανταπεξέλθουμε καλύτερα σε δύσκολες κι απαιτητικές καταστάσεις καθώς και να αυξήσουμε την υπευθυνότητά μας.
Συμπτώματα
Στο άγχος αποδίδεται μια πληθώρα συμπτωμάτων τα οποία χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα ψυχοσωματικά και τα γνωστικά. Στα πρώτα συγκαταλέγονται ποικίλες σωματικές παθήσεις όπως κεφαλαλγίες, κοιλιακοί πόνοι κι εντερικές παθήσεις, διατροφικές διαταραχές, διαταραχές ύπνου, δερματικές παθήσεις, ταχυπαλμία και ταχύπνοια, ξηροστομία, συχνή ανάγκη για ούρηση, εφίδρωση καθώς και σπασμοί ή τρέμουλο. Στα γνωστικά συμπτώματα συμπεριλαμβάνεται η δυσκολία συγκέντρωσης, το μπλοκάρισμα της μνήμης, οι αρνητικές σκέψεις και η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ακόμη, εκτός των παραπάνω, το άγχος επηρεάζει το άτομο και συναισθηματικά, προκαλώντας συναισθήματα όπως ανησυχία, θυμό, απογοήτευση, φόβο, θλίψη και κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, νευρικότητα, ευσυγκινησία, κούραση κ.ά.
Αντιμετώπιση και διαχείριση
Η διαχείριση του άγχους αφορά τη σωματική χαλάρωση, τον έλεγχο των σκέψεων και την απόσπαση της προσοχής. Η γνωσιακή θεραπευτική αντιμετώπισή του επικεντρώνεται στις αρνητικές σκέψεις που προκαλεί, με στόχο την επεξεργασία τους και την ρεαλιστική αποκατάστασή τους. Έτσι για παράδειγμα, ο φόβος της αποτυχίας σε μια ανταγωνιστική συνθήκη (εργασιακή, εξετάσεις κλπ) τείνει να καλλιεργείται σε αναμονή της επιτυχίας μέσω της ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης του ατόμου που επενδύει θετικά στην προσπάθειά του. Ένας πρακτικός τρόπος επεξεργασίας αυτών των σκέψεων είναι το επονομαζόμενο “ημερολόγιο άγχους” όπου το άτομο καταγράφει τις στρεσογόνες καταστάσεις και παράγοντες που προκάλεσαν ή ενίσχυσαν το άγχος του κι αφού ηρεμήσει διαβάζει τις καταγραφές του με καθαρό μυαλό ώστε να τις διαχειρισθεί με τη λογική. Ακόμη, είναι επιβοηθητική η αντικατάσταση του αρνητισμού με θετικότερες στάσεις. Ένας τρόπος για να ενεργοποιηθεί αυτός ο μηχανισμός είναι μια αρχική αντικατάσταση των λέξεων: αντί να σκέφτεσαι λοιπόν ότι πρέπει να τα πας καλά σε αυτή τη συνέντευξη για δουλειά, σκέψου ότι το θέλεις να τα καταφέρεις. Οι τρόποι αυτοί μπορεί να φαίνονται κάπως ανούσιοι αρχικά αλλά η αποτελεσματικότητά τους φαίνεται αργότερα καθώς όσο πιο συχνά χρησιμοποιούνται, τόσο πιο αυτόματα ενεργοποιούνται με τελικό στόχο την δημιουργία θετικών σκέψεων κι αντιλήψεων άνευ προσπάθειας.
Είναι γεγονός ότι το σώμα επηρεάζεται από το άγχος. Αναλογικά ισχύει και το αντίστροφο: η σωματική κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα άγχους. Η σωστή διατροφή και η σωματική άσκηση αποτελούν πάντοτε θετικούς τρόπους για μια καλή φυσική κατάσταση κι επομένως καλούς παράγοντες και για τη ψυχική υγεία του ατόμου. Σε ό,τι αφορά τη σωματική χαλάρωση είναι ιδιαιτέρως σημαντική η σωστή αναπνοή, δηλαδή η διαφραγματική. Βάλτε το ένα χέρι στην κοιλιά και το άλλο στο στήθος. Εισπνεύστε αργά από τη μύτη νιώθοντας τον αέρα να γεμίζει τη κοιλιά – όχι τον θώρακα – κρατήστε για λίγο τον αέρα κι έπειτα εκπνεύστε αργά από το στόμα. Ο εγκέφαλος οξυγονώνεται καλύτερα και το μυαλό καθαρίζει και ηρεμεί. 5 – 10 επαναλήψεις 3 φορές την ημέρα όπου κι αν βρίσκεστε και σιγά – σιγά το σώμα σας θα μάθει να αναπνέει σωστά από μόνο του. Στα πλαίσια της σωματικής χαλάρωσης φυσικά συγκαταλέγονται και οι διάφορες τεχνικές χαλάρωσης αλλά και οτιδήποτε χαλαρώνει τον καθένα ξεχωριστά. Έστω κι αν η κατάσταση πιέζει, χάρισε στον εαυτό σου ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα κάνοντας κάτι που θα σε ανακουφίσει ώστε να μπορέσεις να επανέλθεις ήρεμος για για να ανταπεξέλθεις.
Σε ό,τι αφορά την απόσπαση της προσοχής, είναι γεγονός ότι το άγχος τη στιγμή που υπερισχύει “ξεφουσκώνει” αν το άτομο στρέψει κάπου αλλού την προσοχή του. Υπάρχουν διάφορες πρακτικές μέθοδοι για αυτό όπως ο υπολογισμός δύσκολων πράξεων με εξαψήφια νούμερα, το κόλπο με το λαστιχάκι για τα μαλλιά όπου τυλίγεται τόσο σφιχτά γύρω από το δάχτυλο ώστε το άτομο στιγμιαία να πονέσει ή να σηκωθεί κανείς αμέσως από τη θέση του κ.ά.
Κλείνοντας, η σύγχρονη πραγματικότητα αποτελεί πηγή πολλαπλών στρεσογόνων ερεθισμάτων. Οι γρήγοροι ρυθμοί και η πληθώρα των υποχρεώσεων μέσα στην καθημερινότητα που πιέζουν το άτομο. Οι έκρυθμες κοινωνικές καταστάσεις που δημιουργούν αβεβαιότητα. Η ενίσχυση των ανταγωνιστικών κοινωνικών σχέσεων (βλέπε σχολείο κι εργασία) που συγχέει την αξία του ατόμου με την εκάστοτε απόδοσή του, είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που διαμορφώνουν τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Το καλύτερο αγχολυτικό είναι για τον καθένα ξεχωριστά οτιδήποτε του προσφέρει ικανοποίηση, χαρά και μπορεί να τον ανατροφοδοτεί με ενέργεια. Φροντίστε λοιπόν τον εαυτό σας δημιουργώντας όσο πιο συχνά γίνεται μέσα στην καθημερινότητα ευκαιρίες να κάνετε όσα σας γεμίζουν.
Κείμενο: Μαρία-Μαγδαληνή Μάρκου-Ψυχολόγος
Σχετικά άρθρα:
–Άνθρωποι είμαστε, λάθη κάνουμε!, από την Μαρία Μάρκου
–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
