πραγματικότητα

Ξυπνάς μία ωραία πρωία και σε περιμένει η πιο δύσκολη δοκιμασία που σου επιφύλασσε ποτέ η ζωή και σε καλεί σε αναμέτρηση. Αμφίρροπο το αποτέλεσμα, εννοείται πως δεν γνωρίζεις την εξέλιξη.

Η απόλυτη σύγκρουση….. πέφτεις στο κενό…. χάνεσαι στην πτώση και το αλεξίπτωτο δεν ανοίγει….. πού σταματάς; Στο μηδέν. Πιο κάτω, δεν πάει.
Και εκεί διαπιστώνεις ότι τα έχασες όλα, μα όλα όμως, ό,τι θεωρούσες δικό σου, δεν μετρά, τα δεδομένα σου είναι ανύπαρκτα…..
Έτσι ξεκινάει, έτσι απλά, σε φέρνει σε επαφή με αυτό που πονάει, με ένα βάρος, με την απατηλή πεποίθηση, ότι δεν θα το αντέξεις,πως είναι αβάσταχτο.
Μα, κάθε απώλεια κουβαλάει μαζί της σπουδαία γνώση για όσους θέλουν να μάθουν ή βάσανα για όσους επιμένουν να ταλαιπωρούνται.
Μας έμαθαν να πιστεύουμε ότι είμαστε ανίκανοι να αντέξουμε τον πόνο μιας απώλειας και ζήσαμε όλη μας τη ζωή πιστεύοντας ότι θα πεθαίναμε αν μας άφηνε αυτός που αγαπάμε, ότι δεν θα αντέχαμε αν χάναμε την υγεία μας, ότι δεν θα τα καταφέρναμε χωρίς δουλειά, ότι κανείς δεν μπορεί να ξεπεράσει τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.

Έχουμε δηλαδή εκπαιδευτεί στο πώς να αντιμετωπίζουμε τις απώλειες μας και το βασικότερο λάθος που κάνουμε είναι ότι ακινητοποιούμαστε, κάνοντας ταυτόχρονα τη χειρότερη δυνατή ερώτηση,το «γιατί;»

Γιατί σ΄εμένα; Γιατί τώρα; Γιατί αυτό; Όταν μια φωτιά ξεσπάσει στο δάσος, δεν ρωτάμε γιατί άρπαξε η φωτιά; αλλά, πως θα τη σβήσουμε.
Οι ερωτήσεις αυτές λοιπόν,πρέπει να γίνονται, αλλά όχι στην αρχή της απώλειας, μπορεί να γίνουν στο τέλος, όταν πολλά πράγματα θα έχουν ξεπεραστεί.
Όταν γίνονται στην αρχή, μας οδηγούν στην αγωνία, την ακινητοποίηση, τη ματαιότητα,γιατί οι απαντήσεις σε κάθε ερώτηση θα οδηγήσουν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα και αποφάσεις, όταν είμαστε στην αρχή του πόνου, στην αρχή του όποιου πένθους.
Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνουμε όταν μια απώλεια εμφανιστεί στη ζωή μας είναι να πούμε «πως»…… Πως μπορώ να το αντιμετωπίσω;Πως το διαχειρίζομαι;Πως ανασυντάσσομαι;
Τέτοιου είδους ερωτήσεις μας ωθούν σε δημιουργική δράση, απασχολούν το νου και δεν αφήνουν χώρο για περαιτέρω απογοήτευση, μεμψιμοιρία και μοιρολατρία.
Έτσι, μπορούμε να μετατρέψουμε την απώλεια σε γνώση, σε μάθηση και πληροφόρηση που θα μας οδηγήσει στο να διαχειριστούμε ακόμα καλύτερα τις επόμενες απώλειές μας, αντί να τους επιτρέπουμε να μας καταρρακώνουν.
Η κάθε απώλεια, κάθε κρίση, κάθε δυσκολία, κάθε ταλαιπωρία κρύβουν μέσα τους σοφία και γνώση που μας δίνουν τη δυνατότητα να βιώσουμε μια ανώτερη εκδοχή του εαυτού μας, αντλώντας από μέσα μας δυνάμεις που δεν φανταζόμασταν καν ότι υπάρχουν.
Ας δούμε τις απώλειες λοιπόν στην ζωή μας σαν αναπόφευκτες δόσεις αυτογνωσίας, ας φροντίσουμε τον εαυτό μας δίνοντάς του το θάρρος και την τόλμη να αναζητά μέσα σε κάθε ταλαιπωρία την ουσία, το δώρο που υπάρχει, γιατί πάντα κάτι υπάρχει που μας οδηγεί στην ολοκλήρωση, στο να ζήσουμε μια γεμάτη ζωή.

Τώρα, περισσότερο από ποτέ, οφείλουμε να κοιτάξουμε μέσα μας παρά γύρω μας, το τι είναι πραγματικά αυτό που μπορούμε να κάνουμε, που θα δώσει αξία και νόημα στη ζωή μας, που θα μας επιτρέψει να κάνουμε επιλογές ενεργοποιώντας όλες μας τις δυνάμεις…

Και κάπου εκεί, η απώλεια, ο θάνατος, να ενεδρεύει πίσω από τις ανθρώπινες ματαιότητες. Εκείνο που σου επιτρέπει ίσως να ζήσεις ελεύθερος είναι ότι δεν γνωρίζεις ακριβώς το πότε θα φύγεις από αυτή τη ζωή.
Ο χρόνος είναι ακόμη δικός σου. Κι όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, φτάνοντας στο τέλος της διαδρομής σου, είναι τότε που θα σε επισκεφθούν τα τελώνια… τα απομεινάρια των ονείρων σου, των σκέψεων που έκανες, των ταλέντων που σου δόθηκαν απλόχερα από την ίδια σου τη ζωή.

Κι αν εσύ, για κάποιους λόγους, έχασες αυτά τα όνειρα, δεν ήσουν συνεπής στις σκέψεις και τις ιδέες που είχες, δεν αξιοποίησες τα δώρα που σου δόθηκαν……. όλα αυτά που άφησες να σου γλιστρήσουν…… θα σε κοιτάξουν, λίγο πριν το τέλος, διαπεραστικά και έντονα, απευθύνοντάς σου το λόγο για τελευταία φορά: “Ήρθαμε σε σένα… μόνο εσύ μπορούσες να μας χαρίσεις ζωή και τώρα πεθαίνουμε μαζί σου, για πάντα”.
Αυτή είναι η μοναδική πραγματική απώλεια.

Αν θέλετε να ξεπεράσετε αυτό τον φόβο και τα συναισθήματα που προκαλούνται από την απειλή απώλειας, μπορείτε να παρακολουθήσετε το βιωματικό σεμινάριο της Ελένης Αϋφαντή την Τετάρτη, 16 Μαρτίου και ώρα 19.00 μέχρι 21.30 στο Aegean College, Πανεπιστημίου 17, Αθήνα, τηλ: 210 3211228

Η Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης (LifeCoach), εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχιατρική και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που παρέχεται στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι ειδικευμένη στο Νευρογλωσσικό Προγραμματισμό (NLP), ως εκπαιδεύτρια (NLP CoachingTrainer).
Πτυχιούχος Διοίκησης Επιχειρήσεων από το Université de La Rochelle της Γαλλίας, η Ελένη εργάστηκε για 28 πολύ δημιουργικά χρόνια στον κόσμο της βιομηχανίας ως στέλεχος Παραγωγής, Αγορών, καθώς και στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού.

Το ψέμα ορίζεται ως ένας λόγος μη αληθής ή ένας λόγος που αποκρύπτει την αλήθεια, που εκφέρεται με στόχο την εξαπάτηση ή την παραπλάνηση του άλλου. Είναι σημαντικό να διαχωρισθεί από την πλάνη κατά την οποία πάλι ο λόγος είναι μη αληθής αλλά πιστεύεται ως αληθινός από το ίδιο το άτομο. Η σημαντική διαφοροποίηση του ψέματος βρίσκεται λοιπόν στον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται.

Όλοι οι άνθρωποι λέμε ψέματα. Τα είδη του ψεύδους είναι ποικίλα. Τα συνηθέστερα από αυτά είναι:

• ψέματα που έχουν στόχο την εξαπάτηση του άλλου (οικονομική, ερωτική, κοροϊδία κλπ)
• ψέματα που σκοπεύουν στην παραποίηση των πραγματικών δεδομένων ώστε να φανεί το ίδιο το άτομο πιο αρεστό / κατάλληλο
• ψέματα στον ίδιο μας τον εαυτό
• ψέματα που λέγονται για να προστατεύσουν ένα αγαπημένο πρόσωπο από ένα πραγματικό γεγονός που θα το πληγώσει εάν το μάθει
• τέλος τα “κατά συνθήκη” ψέματα όπου για λόγους τυπικότητας κι ευγένειας αποφεύγουμε την ειλικρίνεια, π.χ. στην ερώτηση ενός γνωστού “είσαι καλά;”, η συνηθέστερη απάντηση είναι απλά μια κατάφαση ανεξάρτητα από το αν ισχύει ή όχι

Οι ειδικοί ψυχικής υγείας αναφέρουν ότι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι ψεύδονται είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Έτσι, νιώθοντας ανασφάλεια για τον εαυτό και τις ικανότητές τους, παραποιούν τα δεδομένα φτιάχνοντας μια καλύτερη εικόνα του εαυτού τους την οποία εμπιστεύονται περισσότερο. Ας παρομοιάσουμε τον ψυχισμό τους με ένα μαγαζί: επιδεικνύουν την καλογυαλισμένη και περιποιημένη βιτρίνα αλλά αφήνουν συσσωρευμένες ανασφάλειες κι ανησυχίες στην αποθήκη να σκονίζονται… Ο ψεύτης που γνωρίζει ότι δε θέλει να εκθέσει τον αληθινό του εαυτό είναι σε μια επαγρύπνηση και συνεχή προσπάθεια διαφύλαξης των πραγματικών χαρακτηριστικών του. Αντίθετα, εκείνος που λέει ψέματα στον ίδιο του τον εαυτό, πλανάται για την πραγματικότητα και βρίσκεται σε μια κατάσταση σύνδεσης του πραγματικού με το ψεύτικο: για παράδειγμα, ας πούμε ότι κάποιος θέλει να χωρίσει αλλά δεν ξέρει πώς να το πει ή φοβάται για τις συνέπειες. Μπορεί απλά να το αποσιωπήσει, σκεπτόμενος ότι είναι ιδέα του ή μια κακή φάση, ελπίζοντας ότι παραμένοντας στη σχέση θα αλλάξουν τα πράγματα από μόνα τους. Όπως είναι εύλογο, τα ψέματα που λέμε στον ίδιο μας τον εαυτό, μας απομακρύνουν από την ανάληψη των ευθυνών μας και την επίτευξη των επιλογών μας. Τα ψέματα αυτά όμως όσο τα προσπερνάμε τόσο βρίσκονται μπροστά μας ταλανίζοντάς μας με ψυχοσωματικά συμπτώματα, έντονο στρες ή θλίψη, σε μια ενεργοποίηση συναγερμού του ψυχισμού ώστε να εισακουσθούν από το άτομο.

Σε ό,τι αφορά τα ψέματα που λέγονται με στόχο την εξαπάτηση του άλλου, αποτελούν ναρκισσιστική έκφραση χειριστικών προσωπικοτήτων. Από τη μία υπάρχει η αδυνατότητα της δημιουργίας εμπιστοσύνης με ένα άλλο άτομο, από την άλλη μπορεί να επιδιώκεται η άμεση ικανοποίηση από την απάτη του άλλου κάνοντας έτσι το άτομο που εξαπατά να νιώθει καλύτερα για τον εαυτό του.

Τα ψέματα που έχουν σκοπό την προστασία ενός αγαπημένου ανθρώπου κινητοποιούνται από το νοιάξιμο για τον άλλον. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι κατά πόσο έτσι προστατεύεται όντως ο αγαπημένος ή τελικά πέφτει θύμα της δικής μας κοροϊδίας. Επίσης, ποιο είναι το κριτήριο που ορίζει τι χρειάζεται και τι δεν χρειάζεται να ξέρει ο άλλος παρότι τον αφορά; Πρόκειται για λεπτές καταστάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης ανάλογα με την περίσταση και τις συνθήκες: για παράδειγμα, η αναγγελία μιας σοβαρής ασθένειας και η απόκρυψή της από το οικογενειακό περιβάλλον, τελικά προστατεύει τους άλλους ή τους στερεί το δικαίωμα να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους; Από την άλλη πλευρά, η απόκρυψη μιας απιστίας ποιον διαφυλάσσει περισσότερο: τον απατημένο ή τον άπιστο;

Τέλος, αναφερόμενοι στα κατά συνθήκη ψέματα, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν τελικά η επικοινωνιακή μας δυναμικότητα στηρίζεται στην αλήθεια ή στο ψέμα. Ρίχνοντας μια ματιά στις σύγχρονες κοινωνικές δομές, διαπιστώνει κανείς ότι οι κοινωνικοί μας ρόλοι είναι τέτοιοι που απαιτούν έναν μεγάλο βαθμό τυπικότητας αλλά και τυποποιημένων συμπεριφορών. Αυτές οι τελευταίες αποκλείουν τον αυθορμητισμό και την ατομική διαφορετικότητα, ορίζοντάς μας να συμπεριφερθούμε με τον τρόπο που αρμόζει στην εκάστοτε περίσταση. Σκεπτόμενοι την αυξανόμενη διαδικτυακή αλληλεπίδραση μέσω των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, τούτη η τυποποίηση της συμπεριφοράς μετουσιώνεται σε ωραιοποίηση του εαυτού, αποκλείοντας πάλι έναν μεγάλο αριθμό πραγματικών στοιχείων του ατόμου. Ρίχνοντας μια ματιά επίσης στις αναλύσεις των διαπροσωπικών σχέσεων, διαφαίνεται μια τάση της πλειονότητας να δυσκολεύεται να εκθέσει τον εαυτό της ακόμη και στις πιο κοντινές σχέσεις καθώς ο φόβος της απόρριψης καλλιεργείται εντός μας. Αυτό που χρειάζεται να κάνει το άτομο είναι να εμβαθύνει την αυτογνωσία του ώστε να μπορεί να εμπιστευθεί τον εαυτό του για να μπορεί να τον εκφράσει / εκθέσει / μοιραστεί ελεύθερα, δηλαδή χωρίς φόβο.

Άλλωστε, κατά τον Γάλλο συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ (1913 – 1960) “ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα”.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Άνθρωποι είμαστε, λάθη κάνουμε!, από την Μαρία Μάρκου

–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου

–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου

από την Μαρία Κωσταλά– ψυχολόγο*

Αν σας ζητήσει κάποιος να φανταστείτε έναν ψυχολόγο, ποια εικόνα σας έρχεται πρώτα στο νου; Οι περισσότεροι φαντάζονται ένα μουσάτο ασπρομάλλη κύριο, με κουστούμι και σοβαρό ύφος. Ο φανταστικός αυτός ψυχολόγος (ο οποίος παρεπιπτόντως παρουσιάζει φοβερές ομοιότητες με τον Σίγκμουντ Φρόυντ) αναμένεται να φέρεται και με ένα συγκεκριμένο τρόπο, να έχει ένα συγκεκριμένο στυλ γραφείου και θεραπείας.
Από πού όμως προέρχονται αυτά τα στερεότυπα σχετικά με το επάγγελμα του ψυχολόγου και πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα; Παρακάτω θα αναλύσουμε κάποιες από τις πιο συνηθισμένες πεποιθήσεις του κόσμου σχετικά με τους ψυχολόγους, και θα καταρρίψουμε κάποιους σχετικούς επίμονους μύθους.

Το γραφείο του ψυχολόγου
Για τους περισσότερους το γραφείο του ψυχολόγου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το περίφημο «ντιβάνι». Η αλήθεια είναι όμως πως πολύ δύσκολα θα βρείτε κάποιον ψυχολόγο που να έχει ντιβάνι στο γραφείο του. Το στερεότυπο αυτό βέβαια έχει κάποια δόση αλήθειας, καθώς, ειδικά σε παλαιότερες δεκαετίες, η παραδοσιακή ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία προϋπέθετε την έλλειψη οπτικής επαφής μεταξύ ψυχαναλυτή και ψυχαναλυόμενου και τη συνεπακόλουθη χρήση ντιβανιού. Σήμερα οι περισσότεροι ψυχολόγοι επιλέγουν αντικριστές καρέκλες/πολυθρόνες, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία και ο διάλογος.

Η ηλικία του ψυχολόγου
Πολλοί δυσκολεύονται να εμπιστευτούν ένα νεαρό ψυχολόγο και προτιμούν μεγαλύτερους σε ηλικία επαγγελματίες, σκεπτόμενοι πως λόγω μεγαλύτερης εμπειρίας θα έχουν και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Αυτό σε πολλές περιπτώσεις έχει κάποια δόση αλήθειας, και ειδικότερα σε πιο σοβαρά περιστατικά αυτή η εμπειρία είναι απαραίτητη. Από την άλλη όμως οι νεαρότεροι σε ηλικία επαγγελματίες έχουν συνήθως μεγαλύτερο ενθουσιασμό και πάθος για την δουλειά τους, ενώ είναι και πιο ενημερωμένοι για τις νέες εξελίξεις στον κλάδο της ψυχολογίας. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα η νεαρή ηλικία του θεραπευτή, μπορεί να αποτελέσει ατού στην θεραπευτική διαδικασία. Σίγουρα δεν είναι όλοι οι θεραπευτές κατάλληλοι για όλα τα προβλήματα, όμως είναι σημαντικό να μην αποτελεί η ηλικία το μοναδικό κριτήριο επιλογής.

Η εξωτερική εμφάνιση του ψυχολόγου
Το ντύσιμο και η εμφάνιση του ψυχολόγου σχετίζονται με την θεωρητική του κατεύθυνση, με τον χαρακτήρα του, αλλά και τις προσωπικές του προτιμήσεις. Άλλοι επιλέγουν το πιο προσεγμένο και επαγγελματικό στυλ, ενώ υπάρχουν και αυτοί που μπορεί να σας δεχτούν φορώντας τζην. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος κώδικας ντυσίματος, και σίγουρα δεν συνδέεται η εξωτερική εμφάνιση του ψυχολόγου με την ικανότητα του ως επαγγελματία. Σημασία έχει να μη μείνετε στο εξωτερικό περίβλημα αλλά να βρείτε έναν άνθρωπο που θα σας κάνει να αισθάνεστε άνετα και θα σας εμπνέει εμπιστοσύνη.

Το κόστος της θεραπείας
Ένα επίμονο στερεότυπο στον χώρο της ψυχικής υγείας είναι το «όσο πιο ακριβός ο ψυχολόγος/ψυχίατρος, τόσο πιο καλός στην δουλειά του θα είναι». Δυστυχώς στην κοινωνία μας έχουμε ταυτίσει το καλό με το ακριβό, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα το να μην παρέχονται ψυχολογικές υπηρεσίες σε χαμηλές τιμές, από φόβο του επαγγελματία ότι «δε θα τον πάρουν στα σοβαρά». Δυστυχώς θα βρείτε πολύ συχνά ψυχολόγους που χρεώνουν αστρονομικά ποσά για μία συνεδρία, χωρίς να σημαίνει αυτό ότι προσφέρουν κάτι διαφορετικό από τον πιο οικονομικό θεραπευτή. Πώς θα ξέρετε όμως εσείς ποιος είναι καλός και ποιος όχι; Σίγουρα όχι από τις τιμές! Καλύτερα κριτήρια είναι η εμπειρία του ψυχολόγου, η ψυχολογική κατεύθυνση που ακολουθεί, όπως και η φήμη του. Αδιαμφισβήτητα όμως το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να κρίνετε από την δική σας εμπειρία, καθώς ακόμα και ο καλύτερος ψυχολόγος μπορείτε να μην είναι ο κατάλληλος για εσάς. Πολύ συχνά χρειάζεται να δοκιμάσετε αρκετούς θεραπευτές προτού καταλήξετε σε αυτόν που σας ταιριάζει.

Η ίδια η θεραπεία
Οι προσδοκίες μας για τη θεραπεία επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και την έκβαση της. Δεν είναι λίγοι αυτοί που περιμένουν πως ο ψυχολόγος θα τους δώσει ξεκάθαρες συμβουλές οι οποίες θα τους βοηθήσουν να λύσουν τα προβλήματα τους. Δυστυχώς ή ευτυχώς όμως, σε αυτά τα θέματα δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις. Ο θεραπευτής δεν είναι εκεί για να σας πει τι να κάνετε, αλλά για να σας βοηθήσει να ανακαλύψετε τι σας οδήγησε σε αυτά που σας βασανίζουν σήμερα και να βρείτε τους δικούς  σας τρόπους να βγείτε από τις δυσάρεστες καταστάσεις στηριζόμενοι στις δικές σας δυνάμεις.

Ο καλός ψυχολόγος θα επιδιώξει να σας κάνει «ψυχολόγο του εαυτού σας», έτσι ώστε μακροπρόθεσμα να μην χρειάζεστε τη βοήθεια του.

*η Μαρία Κωσταλά  είναι μία εκ των δύο ψυχολόγων των Cinematherapy Nights….

Ο αγαπημένος μου Χόρχε Μπουκάι γιατρός και ψυχοθεραπευτής θέτει με πολύ απλά λόγια τα τρία θεμελιώδη στοιχεία της βάσης της ψυχολογικής υγείας, τα οποία όσο απλά και αν ακουστούν, είναι τα πιο συχνά λάθη που κάνουμε με αποτέλεσμα να χάνουμε την ψυχική μας ισορροπία και να παρουσιάζουμε προβλήματα στην αποδοχή της πραγματικότητας, του εαυτού μας ή των άλλων, καταλήγοντας πολλές φορές στην ανάπτυξη διαταραχών.
Όσον αφορά την πραγματικότητα, αυτό που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι η εξής αρχή: ‘‘ Αυτό που είναι, είναι’’. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό σημαίνει πως πρέπει να είμαστε σε θέση να εστιάζουμε και να αποδεχόμαστε την πραγματικότητα όπως είναι, χωρίς να εθελοτυφλούμε, χωρίς να ονειροβατούμε και στοχεύοντας στις αλλαγές που εμείς μπορούμε να κάνουμε μέσα στο πλαίσιό της. Άρα: η πραγματικότητα δεν είναι όπως θα με συνέφερε να είναι, δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι, δεν είναι όπως μου είπαν ότι θα είναι, δεν είναι όπως ήταν, δεν είναι όπως θα είναι αύριο. Η πραγματικότητα γύρω μου είναι όπως είναι.

Μόνο αποδεχόμενοι την πραγματικότητα όπως είναι μπορούμε να ξεκινήσουμε το δικό μας ταξίδι εστιάζοντας στη συνέχεια στον εαυτό μας. Αντίστοιχα, “εγώ είμαι αυτός που είμαι“. Εγώ δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι, δεν είμαι αυτός που θα έπρεπε να είμαι, δεν είμαι αυτός που η μαμά μου θα ήθελε να είμαι, δεν είμαι καν αυτός που ήμουν.
Το ίδιο πρέπει να έχουμε στο νου μας και για τους άλλους που έχουμε γύρω μας. Εσύ δεν είσαι όπως χρειάζεσαι να είσαι, εσύ δεν είσαι όπως ήσουν, εσύ δεν είσαι όπως συμφέρει εμένα, εσύ δεν είσαι όπως εγώ θέλω, εσύ είσαι όπως είσαι.
Μόνο αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε όλα τα παραπάνω θα μπορέσουμε να έχουμε πλήρη εικόνα της πραγματικότητας, του εαυτού μας και των άλλων χωρίς να σημαίνει αυτό ότι παθητικά αποδεχόμαστε αυτά όπως είναι. Απλά αν δεν μπορέσουμε να τα εσωτερικεύσουμε στις πραγματικές τους διαστάσεις, δεν θα καταφέρουμε ποτέ να σχεδιάσουμε, να δουλέψουμε και εν τέλει να φτάσουμε στην αλλαγή που θα μας κάνει εμάς και τους γύρω μας ευτυχισμένους στο εδώ και τώρα και στο μέλλον.