προσαρμογή

Η σημερινή Πέμπτη αποτελεί ημέρα έναρξης της σχολικής χρονιάς, μεταξύ των οποίων αρκετοί είναι οι γονείς που ξεκινούν το κεφάλαιο “έναρξη σχολικής ζωής στην α’ δημοτικού” του τέκνου τους… Το παρόν άρθρο λοιπόν, αποτελεί ένα συμβουλευτικό σημείωμα για τους “πρωτάρηδες” ώστε τούτη η αρχή να γίνει υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις.

Η έναρξη της σχολικής ζωής είναι ένα σημαντικό στάδιο αφενός στην ανάπτυξη του παιδιού, αφετέρου στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του, καθώς αποτελεί την μετάβαση από την νηπιακή στην παιδική ηλικία. Ως δεύτερος απογαλακτισμός, το μικρό παιδί πρέπει να απομακρυνθεί περισσότερο από την μητέρα και το οικογενειακό περιβάλλον, και να κάνει τα πρώτα βήματα της κοινωνικοποίησής του μέσα σε ένα πρωτόγνωρο – άρα ξένο – περιβάλλον (το σχολικό). Αυτή η απομάκρυνση είναι που δημιουργεί το άγχος αποχωρισμού, το οποίο αφορά την συναισθηματική κατάσταση γονέων και παιδιών μπροστά στο νέο αυτό ξεκίνημα.
 
–        Τι είναι το άγχος αποχωρισμού;

Πρόκειται για ένα φυσιολογικό αναπτυξιακό φαινόμενο όπου εμφανίζεται συνήθως κατά τον 6ο μήνα του βρέφους και εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Παρουσιάζεται λόγω της δυσανασχέτησης του μωρού κατά την απουσία των γονέων του κι έπειτα ξεπερνιέται σιγά – σιγά όσο το νήπιο αποκτά την βεβαιότητα ότι όταν οι γονείς του  λείπουν, σίγουρα θα ξαναγυρίσουν. Έτσι το παιδί μαθαίνει να διατηρεί την εικόνα τους στη σκέψη του και το άγχος ξεπερνιέται οριστικά. Μπορεί όμως να ενεργοποιηθεί εκ νέου σε δύσκολες ή νέες καταστάσεις του παιδιού και όλης της οικογένειας.

 
Επιγραμματικά, να αναφερθεί ότι το άγχος αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε διαταραχή όταν συνεχίζει να εκφράζεται έντονα κάθε φορά που το παιδί αποχωρίζεται τους γονείς του και αυτό δεν είναι αναμενόμενο πια από την ηλικία του. Μεταξύ πολλών συμπτωμάτων, κάποια είναι η επαναλαμβανόμενη ανησυχία κατά την αποχώρηση από τον γονέα, η άρνηση να πάει στο σχολείο ή οπουδήποτε χωρίς τους γονείς, η υπερβολική ανησυχία μήπως πάθουν κάτι ή συμβεί κάτι κακό, συχνοί εφιάλτες με θέμα τον αποχωρισμό, επαναλαμβανόμενα παράπονα για σωματικούς πόνους (συνήθως κοιλιά ή κεφάλι) όταν γνωρίζει ότι ο γονέας θα απουσιάσει, κ.ά. Καλό είναι σε παρόμοια περίπτωση οι γονείς να έρθουν σε επαφή με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να λάβουν την κατάλληλη βοήθεια στην στήριξη του παιδιού τους.

 
Συνεχίζουμε με βάση το άγχος αποχωρισμού ως φυσιολογική αντίδραση στο ξεκίνημα της σχολικής ζωής. Είναι σίγουρα μια έντονη περίοδος στην οικογενειακή ζωή συνολικά και πολύ συχνά χαρακτηρίζεται από την ψυχική κούραση. Το μικρό παιδί μπορεί να δυσκολεύεται να προσασμοσθεί και τούτη την δυσκολία την εκφράζει συνήθως με συνεχή κλάματα και άρνηση. Είναι σημαντικό οι γονείς να εντοπίσουν και να διαχειρισθούν τους δικούς τους φόβους και ανησυχίες σχετικά με τη νέα αυτή κατάσταση, καθώς συνειδητά ή ασυνείδητα, έρχονται αντιμέτωποι με τις δικές τους εμπειρίες αποχωρισμού. Το αποτέλεσμα είναι να προβάλλεται τελικά στο παιδί το γονεϊκό άγχος και η ανησυχία. Τόσο ώστε οι περισσότεροι ειδικοί να ισχυρίζονται ότι πίσω από ένα παιδί με άγχος αποχωρισμού, βρίσκεται ένας γονέας με το εν λόγω άγχος….

Ο αποχωρισμός είναι αναπόφευκτος και απαραίτητος. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η απομάκρυνση του παιδιού από το οικογενειακό πλαίσιο και η είσοδός του στην σχολική ζωή αποτελεί βασικό σκαλοπάτι στην ωρίμανση και αυτονόμησή του αφενός, βασικό στοιχείο στην κοινωνικοποίησή του και στην δόμηση του χαρακτήρα του αφετέρου.

Στην ενίσχυση της προσαρμογής του μικρού παιδιού, οι γονείς μπορούν να:

• Να ενημερώσουν το παιδί για το σχολείο πριν ξεκινήσει και να το προετοιμάσουν με ρεαλιστικές περιγραφές και απλά λόγια (πού και πώς είναι το σχολείο, τι είναι το μάθημα, επεξήγηση ρόλων μαθητών και δασκάλου κλπ.) και ταυτόχρονα να του δημιουργήσουν θετικές προσδοκίες για όσα θα συμβούν εκεί (πόσα πολλά και όμορφα πράγματα θα μάθει, γνωριμία με τα άλλα παιδάκια, ευχάριστα παιχνίδια κλπ.). Επίσης, συνιστάται μια επίσκεψη στο σχολείο για μια πρώτη επαφή με τον χώρο.
• Θα ήταν επιβοηθητικό να αφιερωθεί ένας χρόνος (π.χ. μια ημέρα) για τον εφοδιασμό του σχολικού εξοπλισμού όπου το ίδιο παιδί θα έχει την ελευθερία να κάνει κάποιες σχετικές επιλογές του γούστου του. Ακόμη, η προτροπή να πάρει μαζί του στο σχολείο κάποιο αγαπημένο αντικείμενο μπορεί να είναι επιβοηθητική τον πρώτο καιρό.
• Είναι σημαντική η διαβεβαίωση των γονέων ότι θα επιστρέψουν να πάρουν το παιδί, να το ενημερώσουν για την ακριβή ώρα και να του πουν ότι το αγαπούν.

Είναι πιθανό το μικρό παιδί να κλαίει γοερά. Όσο σκληρό κι αν μοιάζει, οι γονείς καλό είναι να μην παραμείνουν στον χώρο αλλά ψύχραιμοι να αποχαιρετήσουν το παιδί και να φύγουν, δείχνοντάς του έτσι εμπιστοσύνη ότι θα τα βγάλει πέρα. Η πρότερη είσοδος του παιδιού στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο μπορεί να το έχει προετοιμάσει ήδη για την σχολική ζωή, παρότι διαφοροποιείται σαν κατάσταση και περιβάλλον. Καλό είναι οι γονείς να ενημερώσουν το παιδί για αυτές τις αλλαγές με απλά λόγια πάλι και τονίζοντας τα νέα πλεονεκτήματα. Τέλος, είναι σημαντική η γονεϊκή σταθερότητα απέναντι στην άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο: πρέπει να είναι σαφές πως αυτό δεν είναι εφικτή επιλογή.

Είναι σίγουρο ότι τα παιδιά έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες και περισσότερο ανεπτυγμένες ικανότητες από ό,τι νομίζουμε συνήθως ή ίσως φοβόμαστε κάποιες φορές. Η δόμηση της στομικής αυτονομίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά μιας υγιούς προσωπικότητας… Έχοντάς το κατά νου, η σχολική ζωή μπορεί να ξεκινήσει ευνοϊκά με την εμπιστοσύνη των γονέων και την υποστήριξή τους στην ενδυνάμωση της προσαρμογής.

Καλή αρχή λοιπόν!

https://www.youtube.com/watch?v=jwB1IbeQGBM

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Έρωτας : Χημικό cocktail ή απλά μεθυστικός;, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
–Εφηβεία και σεξουαλικότητα, από τη Μαρία Μάρκου
–Δώσε τόπο στην οργή, από την Μαρία Μάρκου

από την Φανή Βαγγελάτου, Αναπτυξιακή Λογοθεραπεύτρια *

Συχνά οι γονείς αναρωτιούνται ποια ηλικία είναι η καλύτερη να εντάξουν το παιδί τους στον παιδικό σταθμό (προ-νήπιο/μικρά νήπια κλπ). Μερικά από τα ερωτήματα που τους απασχολούν μπορεί να είναι σχετικά με τη χρήση πάνας, την ανάπτυξη του λόγου, τα υπόλοιπα μικρά μέλη της οικογένειας κλπ. Σε αυτά τα ερωτήματα οι απαντήσεις σχετικά με την ετοιμότητα και τα οφέλη που μπορεί κάποιο παιδάκι να έχει είναι μοναδικά κατά περίπτωση και καλό είναι οι γονείς να συζητούν με τους παιδαγωγούς και τους ειδικούς ώστε να μπαίνουν στη διαδικασία του πρώτου σχολείου χωρίς μεγάλο άγχος και αγωνία καθώς αυτό είναι κάτι που θα μεταδώσουν και στο παιδί.

Εμείς, λέμε -όπως και να λέγεται τα σχολείο- ΝΑΙ στην προσχολική εκπαίδευση από μικρή ηλικία για πολλούς λόγους που αφορούν σε όλους τους τομείς ανάπτυξης του παιδιού!

1. Με τον αποχωρισμό από τη μητέρα (κηδεμόνα) γίνονται από νωρίς τα πρώτα βήματα προς την ανεξαρτησία και προς την κοινωνικοποίηση καθώς το παιδί μαθαίνει πώς να ζητάει και από άλλους να του καλύψουν βασικές ανάγκες.
2. Διευρύνει την κοινωνικότητά του μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα. Με έναν τρόπο το παιδί «αναγκάζεται» να συναναστραφεί, μαθαίνει να μοιράζεται και να περιμένει τη σειρά του καθώς πια δεν είναι ο μόνος «μικρός άνθρωπος με ανάγκες» μέσα στο καινούργιο πλαίσιο.
3. Αναπτύσσεται συναισθηματικά δημιουργώντας δεσμούς με άλλους ανθρώπους. Κάνει φίλους, δένεται με τη δασκάλα, ανταπεξέρχεται σε μικρούς καβγάδες, ζήλειες της ομάδας κλπ.
4. Αυξάνεται ραγδαία ο λόγος, το λεξιλόγιο και όλες οι επικοινωνιακές δεξιότητες. Το παιδί από τη μία προσπαθεί περισσότερο από μόνο του να ικανοποιήσει τα αιτήματά του στο ξένο περιβάλλον, από την άλλη λαμβάνει και ακόμη περισσότερα ερεθίσματα που το οδηγούν προς αυτό.
5. Για τους ίδιους λόγους, αυξάνεται έντονα και το γνωστικό του πεδίο. Το παιδί ακούει-βλέπει και συνεπώς μαθαίνει, με περισσότερους ανθρώπους απ’ ότι στο σπίτι, περισσότερα παιχνίδια, περισσότερους κανόνες, περισσότερη πληροφορία γενικά.
6. Διευρύνει τις κινητικές του δεξιότητες με ομαδικά παιχνίδια σε μεγαλύτερους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους διαμορφωμένους με ασφάλεια.
7. Μαθαίνει σε πλαίσιο με πρόγραμμα και κανόνες. Η προσαρμογή του παιδιού στο πρόγραμμα του σχολείου θα βοηθήσει πολύ την οργάνωση του προγράμματος και στο σπίτι καθώς και στη συμμόρφωση σε απλούς κανόνες διατήρησης της «τάξης» και της «σειράς» με τους οποίους συνήθως δυσκολεύονται οι γονείς.
8. Φτιάχνει το πρόγραμμα του ύπνου! Με το πρωινό ξύπνημα και τη συνεχή δράση μέχρι το μεσημέρι το παιδί ρυθμίζει το πρόγραμμα ύπνου του πιο εύκολα σε σύγκριση με τα παιδιά που μένουν πολλές ώρες στο σπίτι με αποτέλεσμα οι γονείς να δυσκολεύονται να επιβάλλουν τον ύπνο ή να κρατήσουν το παιδί ξύπνιο. Ανάλογη ρύθμιση επιτυγχάνεται και με το φαγητό.
9. Στατιστικά, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που φτάνουν στους ειδικούς με δυσκολίες στο λόγο, τη λεπτή κινητικότητα και τη συμπεριφορά, είναι συχνότερα παιδιά που δεν είναι ενταγμένα σε σχολικό πλαίσιο. Αξίζει να σημειωθεί πως ακόμα και σε παιδιά με σοβαρότερες δυσκολίες, ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα παράλληλα με τις «ειδικές παρεμβάσεις» προτείνει και προάγει την ένταξη στο σχολείο.

Ο λόγος #10 είναι η ανάγκη της οικογένειας! Δεν είναι ντροπή να γνωρίζουμε και να λέμε πως και η μαμά/μπαμπάς/γιαγιά/παππούς που περνάει τον περισσότερο χρόνο με το παιδί, έχει ανάγκη ξεκούρασης και προσωπικού χρόνου! Με το να εντάξουμε ένα παιδί στην προσχολική εκπαίδευση από νωρίς λοιπόν, βοηθάμε το μικρό μας να αναπτυχθεί σωστά στην ομάδα αλλά «γεμίζουμε κι εμείς μπαταρίες» για την υπόλοιπη μέρα που ακολουθεί! Να μην ξεχνάμε πως τα ευτυχισμένα και ήρεμα παιδιά χρειάζονται ευτυχισμένους και ήρεμους (όσο γίνεται και ξεκούραστους) γονείς!

από τη Φανή Βαγγελάτου–Λογοθεραπεύτρια*

Πολλές φορές αναφερόμαστε στο πόσο δύσκολο έχει γίνει ποια το σχολείο και πως το διάβασμα στο σπίτι τρομοκρατεί τόσο τους μαθητές, όσο και τους γονείς τους!

Οι μαθησιακές δυσκολίες, για τις οποίες έχουμε γράψει και διαβάσει πολλά, είναι φυσικά ένας παράγοντας που επηρεάζει το χρόνο και την επίδοση της μελέτης. Γιατί όμως όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως «διάγνωσης» ή «αξιολόγησης», δυσκολεύονται τόσο πολύ στο διάβασμα για την επόμενη μέρα;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι μοναδική. Το μαθησιακό προφίλ κάθε μαθητή διαφέρει – ο τρόπος με τον οποίο κάποιος αφομοιώνει καλύτερα, ο χρόνος που χρειάζεται για να τα αφομοιώσει, οι δυσκολίες σε συγκεκριμένα θέματα, η κλίση σε κάποια άλλα. Ωστόσο, υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής στα παραπάνω: η οργάνωση.

Πώς όμως μπορεί ένας μαθητής να οργανώσει το διάβασμά του και μάλιστα στην πρώτη κιόλας τάξη του δημοτικού; Εδώ έρχεται πάλι ο ρόλος του γονέα (δύσκολη δουλειά τα παιδιά!). Τα μικρά μας δε γνωρίζουν τρόπους οργάνωσης, ούτε και τρόπους μελέτης. Γι’ αυτό το  λόγο το πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να τους τα διδάξουμε. Είναι τόσο απλό!

Παρακάτω, θα βρείτε μερικές συμβουλές για τον τρόπο που μπορούμε να οργανώσουμε καλύτερα τη μελέτη στο σπίτι.

•  Πρέπει να δείξουμε στα παιδιά πού διαβάζουμε, ποιος είναι ο χώρος και ποια είναι αυτά που πρέπει να έχουμε όταν καθόμαστε. Ναι, πρέπει να μιλήσουμε για τα μολύβια, τις γόμες, τα τετράδια και όλα όσα μπορεί να μας φαίνονται αυτονόητα.
•  Στη συνέχεια, πρέπει να ορίσουμε τις ώρες που το παιδί θα πρέπει να κάνει τα μαθήματά του, καθώς και τις ώρες που εμείς (οι γονείς) είμαστε διαθέσιμοι για βοήθεια. Συχνά τα παιδιά που αρνούνται όλη μέρα να διαβάσουν παρά το επίμονο «κυνηγητό» των γονέων, αργά το βράδυ κατακλύζονται από τύψεις και άγχος και παρακαλούν για βοήθεια. Αυτό επίσης συμβαίνει όταν το παιδί δε σημειώνει σωστά τα μαθήματα για την επόμενη μέρα και λίγο πριν τον ύπνο εμφανίζεται ένα φυλλάδιο! Τότε λοιπόν αρχίζει το παρακαλετό και ένας κουρασμένος γονιός «μάχεται» με ένα επίσης κουρασμένο παιδί για θέματα γραμματικής, αριθμητικής ή ιστορίας. Η μελέτη καταλήγει σε καταστροφή και η οικογένεια το πρωί ξυπνάει μουτρωμένη, αδιάβαστη και κουρασμένη για μια ακόμη δύσκολη μέρα!
•  Βρίσκουμε με το παιδί μας τον πιο κατάλληλο τρόπο να σημειώνει τι έχει να κάνει την άλλη μέρα. Εξηγούμε πως το χαρτάκι-πεταμένο-κάπου-σε-κάποιο-βιβλίο δε βοηθά και προτείνουμε άλλες λύσεις. Δεν επιβάλλουμε στο παιδί τον τρόπο με τον οποίο θα σημειώνει, επιβάλλουμε όμως να σημειώνει!

•  Ανεξαρτητοποιούμε το παιδί στο διάβασμα. Ναι, καλά διαβάσατε. Στόχος είναι το παιδί να τα καταφέρνει μόνο του και αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αν είμαστε συνέχεια από πάνω! Δίνουμε τη βοήθεια για να διδάξουμε όλα όσα είπαμε και σιγά σιγά αποσυρόμαστε. Μόνο του το παιδί μας θα πάει στο χώρο του, το σωστό χρόνο και θα ζητήσει και τη βοήθειά μας όταν είναι απαραίτητη. Σε αυτό το σημείο  θα σταθούμε λίγο παραπάνω για να μιλήσουμε λίγο περισσότερο για την ανεξαρτητοποίηση, η οποία δε μπορεί να έρθει μόνο για τη μελέτη, αλλά πρέπει να είναι γενικός στόχος στη ζωή του παιδιού μας. Όχι, δε είναι δυνατό να αυτονομήσουμε ένα παιδί στο διάβασμα όταν το ντύνουμε, το ταΐζουμε, του δένουμε τα κορδόνια πριν καν μας πει ότι λύθηκαν, δεν το αφήνουμε να πιάσει γυάλινο ποτήρι γιατί θα το σπάσει ή το σκουπίζουμε εμείς μετά την τουαλέτα! Αν όλα αυτά συμβαίνουν ακόμα, τότε θα πρέπει να αναρωτηθούμε λίγο για την ανεξαρτησία και την αυτονομία του παιδιού μας γενικά και αντί να «τα παρατήσουμε», να ξεκινήσουμε από γενικευμένες δραστηριότητες και να βάλουμε σε αυτές και το διάβασμα. Όπως έχουμε πει, λάθη κάνουμε όλοι, τα εντοπίζουμε, τα διορθώνουμε και προχωράμε – τόσο απλά!
•  Βάλτε στο διάβασμα πρόγραμμα! Όπως προαναφέραμε, προγραμματίστε μαζί με το παιδί το πότε και το πόσο θα διαβάζει. Εξηγήστε -κάντε το και πράξη- πως όταν τελειώνουμε νωρίς έχουμε περισσότερο χρόνο για άλλες, πιο ευχάριστες δραστηριότητες, ενώ το αντίθετο συμβαίνει όταν χαζεύουμε ή κωλυσιεργούμε. Βοηθός εδώ θα είναι η συνέπεια και τα κίνητρα. Μην «πέφτετε» όταν το μικρό σας είναι ασυνεπές στις υποχρεώσεις του, αλλά μη ξεχνάτε να του αφήνετε το χώρο και το χρόνο του όταν είναι! Σε αυτό το σημείο, όπως και με την αυτονόμηση, οφείλουμε να κοιτάξουμε το γενικότερο πρόγραμμά μας. Φυσικά και δενμπορούμε να εντάξουμε ένα παιδί σε πρόγραμμα όταν όλη η οικογένεια το «χαλάει». Το πρόγραμμα βοηθάει τα παιδιά τόσο στη σχολική όσο και την προσχολική ηλικία, τα οργανώνει και τα διδάσκει συνέπεια και όρια. Αν κάπου εδώ αισθάνεστε πάλι πως πρέπει να ξεκινήσετε από πιο «πίσω», είπαμε, ποτέ δεν είναι αργά!
•  Τέλος, μην ξεχάσετε να διδάξετε στα παιδιά σας τη διαφορετικότητα και την αποτυχία. Ναι, είναι γεγονός, ότι εμείς μπορεί να διαβάζουμε δυο ώρες για το τεστ των μαθηματικών, ενώ ο φίλος μας ο Γιωργάκης μόνο μισή.  Δεν είναι κακό να εξηγήσουμε στο δικό μας παιδί πως ο συμμαθητής του μπορεί να είναι καλύτερος στα μαθηματικά, αρκεί φυσικά να ξέρουμε τις δικές μας ικανότητες. Το κυνήγι του 10 και του 20 είναι ανώφελο και ανούσιο. Η ζωή δεν τελειώνει με το 9, ούτε με μερικά κόκκινα σημάδια στην ορθογραφία! Αναγνωρίστε τις δυνατότητες και τις δυσκολίες του παιδιού σας. Ενισχύστε την αυτοπεποίθησή του με τις δυνατότητες και δουλέψτε συστηματικά με τις δυσκολίες.

Μην ξεχνάτε πως κάθε παιδί είναι διαφορετικό, όπως και καθένας από εμάς. Κάντε προσαρμογές, δοκιμές και πολύ, μα πολύ παιχνίδι!

Καλό διάβασμα!

*Η Φανή Βαγγελάτου είναι Λογοθεραπεύτρια-Ειδ. Παιδαγωγός M.A. Περισσότερες πληροφορίες στο:
www.planitis.eu ή εδώ