Είναι γεγονός ότι τα παιδιά της σημερινής υπεργονεΐκής κοινωνίας έχουν στην καθημερινότητά τους σε πληθώρα τα αγαθά και τις υπηρεσίες διαθέσιμες. Τι είναι όμως αυτό που μπορεί να προκαλέσει άγχος σε ένα παιδί;
Το άγχος και ο φόβος είναι αναπόσπαστο στοιχείο της κοινωνικοποίησης του ατόμου. Συνδέεται άμεσα με την προσαρμοστικότητα του ατόμου και θέτει τον οργανισμό μας σε κατάσταση ετοιμότητας για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων της καθημερινότητας.
Κατά τη διάρκεια της εξέλιξής του το παιδί θα εκδηλώσει άγχος ή φόβο. Οι αγχώδεις διαταραχές στην παιδική ηλικία είναι
- Διαταραχή άγχους αποχωρισμού: Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία αντιδρούν στο σύντομο αποχωρισμό από τους γονείς, κυρίως από τη μητέρα, είναι ευαίσθητα, κλαίνε εύκολα, παρουσιάζουν ξεσπάσματα νεύρων, εκδηλώνουν προβλήματα στον βραδινό ύπνο και σχετίζονται δύσκολα με άλλα παιδιά.
- Ειδικοί φόβοι: Το παιδί στα 3 έτη έχει την τάση να δημιουργεί φόβους από διαφορετικά, πραγματικά ερεθίσματα όπως ο φόβος για τα ζώα, τα έντομα, το σκοτάδι κ.α.
- Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: Στην όψιμη παιδική ηλικία το παιδί έχει πολλαπλές, υπερβολικές, μη ρεαλιστικές ανησυχίες για διαφορετικές καταστάσεις όπως η απόδοση στο σχολείο, η εμφάνιση, το μέλλον, που διαταράσσουν την άνεση και τη λειτουργικότητα του παιδιού. Το άγχος αυτό δεν περιορίζεται σε κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση.
- Κοινωνική φοβία: Το άγχος εκδηλώνεται τόσο σε σχέση με τους συνομήλικους όσο και με ενήλικες και δεν οφείλεται σε διαταραγμένη κοινωνικότητα. Το παιδί αναγνωρίζει τις δυσκολίες του σε κοινωνικές καταστάσεις ακόμη και όταν αδυνατεί να τις εκφράσει και αποφεύγει, συνήθως, τις καταστάσεις που απαιτούν κοινωνική αλληλεπίδραση. Σε αυτές τις περιπτώσεις το παιδί συμπεριφέρεται με αγένεια ή απομονώνεται.
- Ψυχαναγκαστική- καταναγκαστική Διαταραχή: Εμφανίζεται σε μεγαλύτερα παιδιά και κυρίως στην εφηβεία. Το παιδί κάνει επαναλαμβανόμενες, ανεπιθύμητες, επίμονες σκέψεις ή παρορμήσεις που προκαλούν δυσφορία. Για παράδειγμα, τα παιδιά ενοχλούνται ιδιαίτερα γύρω από θέματα μόλυνσης, θανάτου, συμμετρίας- ασυμμετρίας ή ακρίβειας καθώς και με θέματα σωματικού, θρησκευτικού και σεξουαλικού περιεχομένου. Επίσης, οι πιο συχνές και δυσάρεστες συμπεριφορές είναι το πλύσιμο των χεριών, η έντονη τάση για τακτοποίηση των πραγμάτων και τη θέση που ακουμπά τα αντικείμενα.
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες: Το παιδί αποκτά άγχος μετά από έκθεση σε τραυματικό γεγονός (φωτιά, σεισμό, ατύχημα κ.α). Τα παιδιά που είναι μικρότερα των 5 ετών δείχνουν ιδιαίτερα ευαίσθητα κατά τον αποχωρισμό και στους ξένους ενώ έχουν και διαταραχές ύπνου. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας εντοπίζεται ο φόβος για το σκοτάδι, διαταραχές ύπνου, αλλά και θυμός, δυσκολίες συγκέντρωσης και προβλήματα μνήμης.
- Σχολική Φοβία: Εκδηλώνεται στα παιδιά από 7 μέχρι 11 ετών και συνδέεται με τη δυσκολία παρακολούθησης ή παραμονής στο σχολείο κατά τη διάρκεια της ημέρας και συνοδεύεται από συναισθηματική δυσφορία και άγχος. Κυριότερη αιτία είναι το άγχος αποχωρισμού και ακολουθεί η πραγματική φοβία για το σχολείο, η ανησυχία για τη σχολική αποτυχία ή την κακή σχέση με τους συνομηλίκους. Οι επιπτώσεις είναι σοβαρές στην ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης (γυμνάσιο – λύκειο), στην επαγγελματική αποκατάσταση αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις.
- Διαταραχή Πανικού: Η συγκεκριμένη διαταραχή δεν εκδηλώνεται κατά την παιδική ηλικία, παραμόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις στην προεφηβεία.
Στο σύνολό τους τα παιδιά όταν έρχονται αντιμέτωπα με τις αγχογόνες καταστάσεις παρουσιάζουν σωματικά συμπτώματα, όπως αίσθημα έντασης ή ανησυχίας, εφίδρωση, τρόμο, ταχυκαρδία, ξηροστομία, διάρροια, γαστρική δυσφορία, ζάλη και δυσκολία συγκέντρωσης.
Συμπερασματικά το παιδικό άγχος περιλαμβάνει τη συνοσηρότητα με παραπάνω από μια διαταραχή.
Οι αιτιολογικοί παράγοντες για την ύπαρξη των παραπάνω διαταραχών είναι:
- Γενετικές επιδράσεις και ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά
- Υπερπροστατευτική στάση των γονέων. Tο παιδί έχει πολύ λίγες εμπειρίες, δεν παίρνει πρωτοβουλίες για να ενεργήσει μόνο του και δεν είναι υπεύθυνο για τις δράσεις του.
- Υπερβολική κριτική και αυστηρές τιμωρίες από τους γονείς.
- Οι γονείς μεταβιβάζουν συγκεκριμένους φόβους και αγωνίες στο παιδί. Για παράδειγμα έντονη ανησυχία για τη σχολική επίδοση του παιδιού.
- Η χρήση συγκεκριμένων φράσεων :
«Κοιμήσου παιδί μου ή φάε παιδί μου γιατί θα περάσει ο γύφτος, ο σκουπιδιάρης, ο παλιατζής κ.α.» δημιουργούν άσκοπες φοβίες στα παιδιά, αλλά μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα από το παιδί, αν οι γονείς πρώτοι δεν το σταματήσουν και το καθησυχάσουν.
« Μην πάς μέσα γιατί είναι σκοτάδι, θα σε φάει ο μπαμπούλας». Θα ήταν προτιμότερο να λέγαμε « Μην πας μέσα γιατί το φως δεν είναι αναμμένο και μπορεί να μη δεις καλά και να χτυπήσεις. Φώναξέ με αν θες να έρθω να σου ανάψω το φως».
- Τραυματικές εμπειρίες.
- Κοινωνικές και οικονομικές δυσκολίες στην οικογένεια που έχουν ως αποτέλεσμα την παραμέληση και αδυναμία ανταπόκρισης στις ανάγκες των παιδιών , τα οποία μπορούν να αναπτύξουν ειδικούς φόβους και άγχος. Για παράδειγμα, η έλλειψη σταθερότητας στο οικογενειακό περιβάλλον, οι έντονοι καβγάδες των γονέων , το διαζύγιο, κάποιος θάνατος ή μια ασθένεια.
Εκείνο που βοηθάει το παιδί να αισθάνεται καλύτερα είναι το σταθερά ενθαρρυντικό και υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον και όχι το αυστηρό και επικριτικό ύφος των γονέων. Οι γονείς είναι σημαντικό να αναγνωρίζουν τις δυσκολίες του παιδιού και μπορούν να περνούν χρόνο με το παιδί τους παίζοντας παιχνίδια ρόλων , να ζωγραφίζουν, και να διαβάζουν παραμύθια συναισθηματικής καλλιέργειας. Ο κύριος στόχος είναι να κατανοήσουν οι γονείς το παιδί και να το καθησυχάσουν. Αποδοτικό θα ήταν να αναφέρουν και οι ίδιοι οι γονείς περιστατικά που τους δημιουργούσαν φόβο και να τους εξηγήσουν πώς το αντιμετώπισαν εκείνοι και έπειτα να το συζητήσουν.
Καλό θα ήταν οι γονείς να δεχθούν συμβουλευτικά τις οδηγίες ενός ψυχολόγου για να τους καθοδηγήσει και να τους επισημάνει τα σημεία στα οποία θα πρέπει να δώσουν έμφαση. Οι αγχώδεις και φοβικές διαταραχές προκαλούν δυσλειτουργία και δυσφορία και έχουν μακροχρόνια διάρκεια. Η αντιμετώπιση απαιτεί αποτελεσματικές θεραπείες. Οι κύριες θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι ψυχοθεραπευτικού τύπου και εστιάζονται στη μείωση και στον έλεγχο των καταστάσεων που προκαλούν άγχος, στην παροχή βοήθειας προς το παιδί και την οικογένεια, ώστε να γίνει κατανοητή η φύση και η λειτουργία του άγχους.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Εφη Νικολοπούλου, πατήστε εδώ
Σχετικά άρθρα:
–Τι Σημαίνει Ποιοτικός Χρόνος με το Παιδί μου; από την Έφη Νικολοπούλου
–Τα παιδιά αναζητούν την αυτονομία τους, από την Έφη Νικολοπούλου
–Τα παιδιά δεν έρχονται με οδηγίες χρήσης, από τη Νέτη Φίλια
