Κατά την γνωστή λαϊκή ρήση “τα λάθη είναι ανθρώπινα”. Αυτό σημαίνει ότι το να κάνουμε λάθη είναι αναπόφευκτο, αφού η ανθρώπινη φύση μας είναι αρκετή για να δικαιολογήσει την ύπαρξή τους. Στο σημερινό άρθρο θα γίνει λόγος για τα λάθη λοιπόν με στόχο να διερευνήσουμε τη χρησιμότητά τους.
Κατά την παιδική ηλικία, είναι η οικογένεια που εφαρμόζει ένα πλαίσιο κανόνων – συμβατό μέχρι έναν βαθμό με την οργάνωση και την ηθική της κοινωνικο-ιστορικής πραγματικότητας στην οποία υπάρχει – με στόχο την εκμάθηση των σωστών συμπεριφορών. Στην εφηβεία, θεωρείται ότι τα νεαρά άτομα στην διαδικασία της αυτονόμησής τους, πειραματίζονται με την υιοθέτηση διαφόρων συμπεριφορών ώστε να επιλέξουν εκείνη που τους ταιριάζει καλύτερα και δεν την προωθεί απλά η γονεϊκή ή η κοινωνική αυθεντία. Κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής, το άτομο μεγαλώνοντας τείνει να σταθεροποιεί τη συμπεριφορά του σύμφωνα με την διαμόρφωση των προσωπικών του αξιών αφενός, τους άτυπους συλλογικούς κανόνες και θεσπισμένους νόμους αφετέρου.
Η θεωρητική αντίληψη και η συμβατή υπακοή μπορεί να οδηγούν το άτομο στις αναμενόμενες σωστές συμπεριφορές. Η διαμόρφωση όμως των ατομικών ιδανικών μπορεί να γίνει μόνο μέσω του βιώματος ποικίλων καταστάσεων. Μέσα από τις δράσεις – αντιδράσεις και πράξεις του σε αυτές τις καταστάσεις, το άτομο μπορεί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να δει τι είναι ικανό ή όχι να κάνει, εν ολίγοις να επιλέξει ποιος θέλει να είναι. Στην ιδιαίτερη πορεία του καθενός, τούτο το μονοπάτι ενέχει πάντοτε και τα λάθη. Και είναι μέσα από αυτά που επίσης μπορεί να εμβαθύνει και να ενδυναμώσει την αυτογνωσία του: επεξεργάζοντάς τα μπορεί να επιλέξει και πάλι ποιος θέλει να είναι, αποκλείοντας και απορρίπτοντας τι δεν θέλει να είναι.
Για να μπορέσει το άτομο να ωφεληθεί μαθαίνοντας από τα λάθη του, είναι σημαντικό καταρχάς να τα αποδέχεται κι έπειτα να αναλάβει την ευθύνη τους. Η απλή δικαιόλογηση του “έτσι είμαι, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς”, αποτελεί μια συνειδητοποίηση αλλά δεν βοηθά την προσωπική εξέλιξη του ατόμου όταν δεν κάνει κάτι – όχι για να αλλάξει αυτό που είναι (κάποια στοιχεία του χαρακτήρα έτσι κι αλλιώς είναι τόσο πυρηνικά που δεν αλλάζουν) – αλλά για να τροποποιήσει τουλάχιστον τη συμπεριφορά του ώστε αυτό που είναι να εκφράζεται όσο καλύτερα γίνεται.
Η παραδοχή των λαθών αποτελεί μια δύσκολη υπόθεση. Το άτομο χρειάζεται με ψυχραιμία να κάνει την αυτοκριτική του χωρίς να την εξαντλήσει στις ενοχές ή την ντροπή που μπορεί να αισθανθεί. Είναι αναγκαίο να κάνει ένα βήμα παραπέρα και να μπορέσει να συγχωρήσει τον εαυτό του ώστε να επανορθώσει. Η επανόρθωση αυτή (απέναντι στον εαυτό ή σε άλλους) μπορεί να υπάρξει όταν το άτομο μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες της λανθασμένης πράξης του, αντέχει να υποστεί τις συνέπειες και πράττει προς την αποκατάστασή τους.
Είναι σημαντικό το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε. Σε ένα οικογενειακό πλαίσιο όπου τα λάθη υπερεκτιμώνται, η αυτοεκτίμηση του παιδιού είναι χαμηλή και οποιοδήποτε λάθος – μεγάλο ή μικρό – της δίνουν ένα ακόμη πλήγμα και ενισχύουν τις ενοχές. Αντίθετα, σε ένα πλαίσιο όπου στα λάθη υπάρχει μεγάλη ανοχή και δικαιολόγηση, το παιδί δεν μαθαίνει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Η χρυσή τομή, βρίσκεται στην ύπαρξη ενός οικογενειακού περιβάλλοντος όπου τα λάθη εκτιμώνται στο σωστό τους μέγεθος (το οποίο μετράται από το είδος και την αιτία του λάθους) και ανάλογα με αυτό εφαρμόζονται και οι συνέπειες, οι οποίες έχουν ως στόχο όχι την τιμωρία αλλά την επανόρθωση.
Φυσικά, η ποικιλία των λαθών είναι απεριόριστη και έχει πάντοτε σημασία αν αφορούν μόνο το άτομο ή και άλλους ανθρώπους. Είναι επίσης σημαντικό, να θυμάται κανείς ότι η αναγνώριση ενός λάθους και η προσπάθεια αποκατάστασής του δεν σημαίνει απαραίτητα την συγχώρεση από τους άλλους. Αυτό είναι ένα κομμάτι που χρήζει ιδιαίτερης διαχείρισης από το άτομο καθώς αποτελεί πάντοτε μια ενδεχόμενη συνέπεια σε μια λάθος πράξη. Από την άλλη, ακόμη κι αν υπάρξει η συγχώρεση, η απόρριψη μπορεί να είναι και πάλι η κατάληξη αλλά χωρίς την μνησικακία. Ακόμη, είναι γεγονός ότι υπάρχουν πράξεις οι οποίες όχι μόνο δεν μπορούν να συγχωρεθούν αλλά κάποιες είναι κι αξιόποινες και χρήζουν συλλογικής αντίδρασης. Κλείνουμε με την άποψη του Ιρλανδού συγγραφέα Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω (1856-1950), “μια ζωή που αναλώθηκε σε λάθη είναι πολύ πιο αξιέπαινη και πολύ πιο χρήσιμη από μια ζωή που αναλώθηκε κάνοντας τίποτα”.
Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ
Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:
–Γεννημένος σε ένα ξένο σώμα… διαταραχή φύλου, από τη Μαρία Μάρκου
–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου
