αντιμετώπιση\

Το ποτίζεις, το ταΐζεις, το ευνοείς να ανθίσει γιατί ακόμα και μετά τις πολλές φορές που έχει φανεί φάουλ, εσύ συνεχίζεις να αναπτύσσεις δικαιολογίες μέσα σου για το φίλο/η, γκόμενο/α που νομίζει ότι έχει γεννηθεί για να σε μπουκώνει κουτόχορτο πρώτης τάξεως, κανονικά και με το νόμο.

Αυτή είναι η μια κατηγορία δεκτών της μούφας… οι εύκολοι, μα μερικώς υποψιασμένοι, που ενώ νιώθουν το φέικ πρόσες προκλητικά εθελοτυφλούν απέναντι στην αλήθεια που ίσως τους πονάει…

Υπάρχει και μια δεύτερη κατηγορία δεκτών ψέματος… οι χομπίστες!

Που θα το φτάσει το παραμύθι; Σου έχει αναπτυχθεί μια περιέργεια σαν το θεατή της σαπουνόπερας που με αγωνία περιμένει το παρακάτω. Από χόμπι αναγνωρίζεις το fake μα το αφήνεις να αναπτυχθεί μέχρι την πλήρη απομυθοποίηση.

Αν ανήκεις στην πρώτη κατηγορία, τρέξε να σωθείς, ξύπνα, ξεκουνήσου. Έχεις σωτηρία!

Αν ανήκεις στη δεύτερη κατηγορία, καλώς ήρθες στην παράνοιά μας… σε καταλαβαίνουμε. Ο καλύτερος τρόπος να καταλάβεις τους ανθρώπους είναι να τους αφήσεις να εκτεθούν.Όταν δώσουν το ρεσιτάλ τους, γιατί αργά ή γρήγορα το δίνουν, τότε αποφασίζεις τη δική σου αντίδραση, που λογικά είναι χειροκρότημα και έξω από την πόρτα… για την ψυχική σου υγεία και με γνώμονα την ηρεμία σου πάντα, αγαπητέ χομπίστα.

Για την τρίτη και καταϊδρωμένη κατηγορία ανυποψίαστων δεκτών, που απλά αδυνατούν να καταλάβουν τον παθολογικό ψεύτη και υποφέρουν σιωπηλά, από δραματικά έως κινηματογραφικά, εδώ έχουμε επτά χαρακτηριστικά να τα βάλεις καλά στο μυαλό σου και να προσπαθήσεις να τα εφαρμόσεις την επόμενη φορά που το ένστικτό σου, σου λέει κάτι κουλά που δεν μπορείς να μεταφράσεις.

Γιατί το ένστικτο μιλάει και κυρίως εντοπίζει… μπορεί να αργεί να ξυπνήσει ανάλογα με το πόσο εκπαιδευμένο είναι, αλλά πάντα είναι παρόν να σου πει όλα όσα δε γουστάρεις να ακούσεις!

Πάμε Ντόλυ λοιπόν... 7 χαρακτηριστικά να ξεχωρίσεις τον παθολογικό ψεύτη στη ζωή σου. Ούτε ένα, ούτε δύο, επτά όπως όλα τα μεταφυσικά που αδυνατούμε να εξηγήσουμε μα τα τρώμε στη μάπα αδιαμαρτύρητα!

1) Εντόπισέ τον/την – κατάλαβέ τον/την: Ο παθολογικός ψεύτης λέει ψέματα από συνήθεια, για πολύ καιρό και εντελώς αυθόρμητα ακόμα και για τα μικρά και ανούσια πράγματα, που είναι  εύκολα να εντοπίσεις, όπως πχ τι χρώμα έχουν τα πλακάκια της κουζίνας του.

Αν ανακαλύψεις άλλες αποχρώσεις ή και καθόλου πλακάκια, άρχισε από αυτές τις μικρές και αναίμακτες λεπτομέρειες να υποψιάζεσαι, ότι θα ακολουθήσουν αργά ή γρήγορα και πιο μεγάλα λάθη και πάθη.

Η τάση αυτή αναπτύσσεται συνήθως σε μικρή ηλικία, όπου το παιδάκι γλίτωνε μπελάδες πιο εύκολα στο σπίτι και στο σχολείο με ολίγον παραμύθι, με ολίγον λευκό ψεματάκι, άρα ταμπουρώθηκε πίσω από αυτή την τακτική προκειμένου να συνεχίζει να σφυρίζει αδιάφορα και με γιακάδες σηκωμένους. Αυτά βέβαια στις ελαφρές περιπτώσεις… γιατί υπάρχουν και οι χειριστικοί τύποι που χρησιμοποιούν το ψέμα προκειμένου να ελέγξουν καταστάσεις προς όφελός τους. Εκεί κίνδυνος – θάνατος… Στενή παρατήρηση και κάνε την με ελαφρά… Πλέον μιλάμε για συνήθεια που γίνεται μανία!

2) Σύγκρινε τις διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας που θα σου σερβίρει κάθε φορά. Δώσε σημασία σε μικρές λεπτομέρειες και επίσης κάνε συχνές ερωτήσεις χρησιμοποιώντας άλλα λόγια, αλλά ρωτώντας για το ίδιο θέμα κυρίως για μη σημαντικές στιγμές της ζωής του άλλου, με άνεση και χαλαρότητα, σα να βάφεις το νύχι σου ένα πράμα…

Συνήθως, στα μη σημαντικά θα υπάρχει ανακολουθία ή και μικρές παύσεις προκειμένου να σκεφθεί το παρακάτω ψέμα, να το επεξεργαστεί, να δώσει στον εαυτό του/της αέρα να αναπνεύσει, πριν πέσει στο τραπέζι ένα ακόμα όνειρο θερινής νυχτός τύπου «χάθηκα γιατί είχα τα νεύρα μου, το φεγγάρι ήταν χλωμό, ο ουρανός μουντός, τα ραδίκια ανάποδα» και λοιπά ρομαντικά στοιχεία της φύσης που μπορεί να ντύσουν άνετα ένα δράμα βουκολικού ανακόλουθου αχταρμά! Ντριιιιιν απομακρύνσου… ή συνέχισε να παρατηρείς δε σου φθάνει μάλλον για να πιστέψεις!

3) Σύγκρινε τις ιστορίες που έχεις χάψει εσύ με τις ανάλογες που έχαψαν κοινοί γνωστοί. Δε μπορεί… βάσει του ρητού αγαπάει ο θεός τον κλέφτη/ψεύτη, αγαπάει και το νοικοκύρη, το σύμπαν κάποια στιγμή θα σε φέρει σε επαφή με κοινούς γνωστούς, που προφανώς έχουν ακούσει τα φερι (όχι μπόοουτ) τέιλς του/της αγαπητού/ης μας ψευτρονίου.

Χωρίς να αποκαλύψεις τη δική σου εκδοχή στα πρώτα στάδια, άκου στωικά… οι ιστορίες που σερβίρονται συνήθως είναι ίδιες σε περιεχόμενο, αλλά προσαρμοσμένες στην εκάστοτε προσωπικότητα του αποδέκτη. Αν συναισθηματικά έχεις απεμπλακεί, πάρε και ποπ κορν, είναι διασκεδαστική η φαντασία του/της… απόλαυσέ την και μετά πέρνα στα χαστούκια ελευθέρως… ή μήπως όχι ακόμα; Δε σου φθάνουν οι ενδείξεις;

4) Πρόσεξε αν το άτομο που προφανώς σου λέει ιστορίες για αγρίους, το κάνει γιατί έχει συνεχή ανάγκη για επιβεβαίωση… να είναι στο κέντρο της προσοχής με όποιο τρόπο. Οι λόγοι που μπορεί να το κάνει; Να κερδίσει τη συμπάθεια όλων, να νιώσει σημαντικός/η, βαριέται και δεν έχει κάτι πιο εποικοδομητικό να κάνει και κυρίως αισθάνεται απίστευτα, αβάσταχτα ανασφαλής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΕΔΩ

Η Νατάσσα Μανίτσα είναι ψυχολόγος και αρχισυντάκτρια του KissmMyGrass.gr

Το ψέμα ορίζεται ως ένας λόγος μη αληθής ή ένας λόγος που αποκρύπτει την αλήθεια, που εκφέρεται με στόχο την εξαπάτηση ή την παραπλάνηση του άλλου. Είναι σημαντικό να διαχωρισθεί από την πλάνη κατά την οποία πάλι ο λόγος είναι μη αληθής αλλά πιστεύεται ως αληθινός από το ίδιο το άτομο. Η σημαντική διαφοροποίηση του ψέματος βρίσκεται λοιπόν στον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται.

Όλοι οι άνθρωποι λέμε ψέματα. Τα είδη του ψεύδους είναι ποικίλα. Τα συνηθέστερα από αυτά είναι:

• ψέματα που έχουν στόχο την εξαπάτηση του άλλου (οικονομική, ερωτική, κοροϊδία κλπ)
• ψέματα που σκοπεύουν στην παραποίηση των πραγματικών δεδομένων ώστε να φανεί το ίδιο το άτομο πιο αρεστό / κατάλληλο
• ψέματα στον ίδιο μας τον εαυτό
• ψέματα που λέγονται για να προστατεύσουν ένα αγαπημένο πρόσωπο από ένα πραγματικό γεγονός που θα το πληγώσει εάν το μάθει
• τέλος τα “κατά συνθήκη” ψέματα όπου για λόγους τυπικότητας κι ευγένειας αποφεύγουμε την ειλικρίνεια, π.χ. στην ερώτηση ενός γνωστού “είσαι καλά;”, η συνηθέστερη απάντηση είναι απλά μια κατάφαση ανεξάρτητα από το αν ισχύει ή όχι

Οι ειδικοί ψυχικής υγείας αναφέρουν ότι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι ψεύδονται είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Έτσι, νιώθοντας ανασφάλεια για τον εαυτό και τις ικανότητές τους, παραποιούν τα δεδομένα φτιάχνοντας μια καλύτερη εικόνα του εαυτού τους την οποία εμπιστεύονται περισσότερο. Ας παρομοιάσουμε τον ψυχισμό τους με ένα μαγαζί: επιδεικνύουν την καλογυαλισμένη και περιποιημένη βιτρίνα αλλά αφήνουν συσσωρευμένες ανασφάλειες κι ανησυχίες στην αποθήκη να σκονίζονται… Ο ψεύτης που γνωρίζει ότι δε θέλει να εκθέσει τον αληθινό του εαυτό είναι σε μια επαγρύπνηση και συνεχή προσπάθεια διαφύλαξης των πραγματικών χαρακτηριστικών του. Αντίθετα, εκείνος που λέει ψέματα στον ίδιο του τον εαυτό, πλανάται για την πραγματικότητα και βρίσκεται σε μια κατάσταση σύνδεσης του πραγματικού με το ψεύτικο: για παράδειγμα, ας πούμε ότι κάποιος θέλει να χωρίσει αλλά δεν ξέρει πώς να το πει ή φοβάται για τις συνέπειες. Μπορεί απλά να το αποσιωπήσει, σκεπτόμενος ότι είναι ιδέα του ή μια κακή φάση, ελπίζοντας ότι παραμένοντας στη σχέση θα αλλάξουν τα πράγματα από μόνα τους. Όπως είναι εύλογο, τα ψέματα που λέμε στον ίδιο μας τον εαυτό, μας απομακρύνουν από την ανάληψη των ευθυνών μας και την επίτευξη των επιλογών μας. Τα ψέματα αυτά όμως όσο τα προσπερνάμε τόσο βρίσκονται μπροστά μας ταλανίζοντάς μας με ψυχοσωματικά συμπτώματα, έντονο στρες ή θλίψη, σε μια ενεργοποίηση συναγερμού του ψυχισμού ώστε να εισακουσθούν από το άτομο.

Σε ό,τι αφορά τα ψέματα που λέγονται με στόχο την εξαπάτηση του άλλου, αποτελούν ναρκισσιστική έκφραση χειριστικών προσωπικοτήτων. Από τη μία υπάρχει η αδυνατότητα της δημιουργίας εμπιστοσύνης με ένα άλλο άτομο, από την άλλη μπορεί να επιδιώκεται η άμεση ικανοποίηση από την απάτη του άλλου κάνοντας έτσι το άτομο που εξαπατά να νιώθει καλύτερα για τον εαυτό του.

Τα ψέματα που έχουν σκοπό την προστασία ενός αγαπημένου ανθρώπου κινητοποιούνται από το νοιάξιμο για τον άλλον. Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι κατά πόσο έτσι προστατεύεται όντως ο αγαπημένος ή τελικά πέφτει θύμα της δικής μας κοροϊδίας. Επίσης, ποιο είναι το κριτήριο που ορίζει τι χρειάζεται και τι δεν χρειάζεται να ξέρει ο άλλος παρότι τον αφορά; Πρόκειται για λεπτές καταστάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης ανάλογα με την περίσταση και τις συνθήκες: για παράδειγμα, η αναγγελία μιας σοβαρής ασθένειας και η απόκρυψή της από το οικογενειακό περιβάλλον, τελικά προστατεύει τους άλλους ή τους στερεί το δικαίωμα να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους; Από την άλλη πλευρά, η απόκρυψη μιας απιστίας ποιον διαφυλάσσει περισσότερο: τον απατημένο ή τον άπιστο;

Τέλος, αναφερόμενοι στα κατά συνθήκη ψέματα, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν τελικά η επικοινωνιακή μας δυναμικότητα στηρίζεται στην αλήθεια ή στο ψέμα. Ρίχνοντας μια ματιά στις σύγχρονες κοινωνικές δομές, διαπιστώνει κανείς ότι οι κοινωνικοί μας ρόλοι είναι τέτοιοι που απαιτούν έναν μεγάλο βαθμό τυπικότητας αλλά και τυποποιημένων συμπεριφορών. Αυτές οι τελευταίες αποκλείουν τον αυθορμητισμό και την ατομική διαφορετικότητα, ορίζοντάς μας να συμπεριφερθούμε με τον τρόπο που αρμόζει στην εκάστοτε περίσταση. Σκεπτόμενοι την αυξανόμενη διαδικτυακή αλληλεπίδραση μέσω των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, τούτη η τυποποίηση της συμπεριφοράς μετουσιώνεται σε ωραιοποίηση του εαυτού, αποκλείοντας πάλι έναν μεγάλο αριθμό πραγματικών στοιχείων του ατόμου. Ρίχνοντας μια ματιά επίσης στις αναλύσεις των διαπροσωπικών σχέσεων, διαφαίνεται μια τάση της πλειονότητας να δυσκολεύεται να εκθέσει τον εαυτό της ακόμη και στις πιο κοντινές σχέσεις καθώς ο φόβος της απόρριψης καλλιεργείται εντός μας. Αυτό που χρειάζεται να κάνει το άτομο είναι να εμβαθύνει την αυτογνωσία του ώστε να μπορεί να εμπιστευθεί τον εαυτό του για να μπορεί να τον εκφράσει / εκθέσει / μοιραστεί ελεύθερα, δηλαδή χωρίς φόβο.

Άλλωστε, κατά τον Γάλλο συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ (1913 – 1960) “ελεύθερος είναι εκείνος που μπορεί να ζει χωρίς να λέει ψέματα”.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Άνθρωποι είμαστε, λάθη κάνουμε!, από την Μαρία Μάρκου

–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου

–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου

Συνήθως, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι και ένα από αυτά τα δύο υποτίθεται ότι τους εκφράζει γενικά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα διάφορα γεγονότα και δρουν μέσα στις καταστάσεις. Για αρκετούς ανθρώπους όμως, κανένα από τα δύο δεν τους εκφράζει συνεχώς, καθώς εκδηλώνουν ταχύτατες εναλλαγές της διάθεσης – από την θλίψη στην ευφορία – χωρίς να υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες που να δικαιολογούν αυτές τις μεταπτώσεις. Στο σημερινό άρθρο, θα μιλήσουμε για την κυκλοθυμία.

Η κυκλοθυμία λίγο ή πολύ, χαρακτηρίζει την συντριπιτική πλειονότητα. Χρήζει όμως ιδιαίτερης διαχείρισης όταν αυτή συμβαίνει με ταχύτατους ρυθμούς και προκαλείται από ενδογενή αίτια. Κατά το επίσημο ψυχιατρικό εγχειρίδιο DSM-IV-TR, τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής:

• Τα συμπτώματα εκδηλώνονται για τουλάχιστον δύο χρόνια κατά τα οποία ο ασθενής δεν βρίσκεται ελεύθερος των συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα (2 μήνες)
• Οι περίοδοι υπομανίας και κατάθλιψης δεν πληρούν τα κριτήρια μείζονος κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής
• Η διαταραχή δεν μπορεί να εξηγηθεί από κάποια άλλη ασθένεια (συνηθέστερα σχιζοφρένεια)
• Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε οργανική πάθηση ή σε χρήση φαρμάκων /ναρκωτικών
• Τα συμπτώματα μειώνουν την λειτουργικότητα του ατόμου σε προσωπικό, κοινωνικό ή επαγγελματικό επίπεδο

Η κυκλοθυμία αποτελεί μια συναισθηματική διαταραχή όπου η μανία/υπομανία εναλλάσσεται με την κατάθλιψη. Αυτό σημαίνει ότι η ευφορία, η αισιοδοξία, η αυξημένη ενεργητικότητα (με μειωμένη την διάθεση για ύπνο), η λογόρροια δίνουν τη θέση τους στην θλίψη, την απαισιοδοξία, την ευερεθιστότητα, την απώλεια ενδιαφέροντος και τη μειωμένη ενεργητικότητα. Διαφοροποιείται από την κλινική κατάθλιψη καθώς η μορφή της είναι πιο ήπια. Συχνά όμως εξελίσσεται σε διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη) όπου οι παραπάνω εναλλαγές είναι εντονότερες και ο συναισθηματικός έλεγχος του ατόμου ξεφεύγει τελείως από τον έλεγχο του. Παρόλα αυτά υπάρχουν ειδικοί στον χώρο της ψυχικής υγείας που δεν την κατατάσσουν ως ασθένεια αλλά τη θεωρούν διόγκωση της κυκλοθυμικής προσωπικότητας με προδιάθεση στις εναλλαγές της διάθεσης. Από την άλλη, άλλα στατιστικά ευρήματα την αναδεικνύουν ως κληρονομική ασθένεια με μεγαλύτερη επιδημιολογία στον γυναικείο πληθυσμό αντί του ανδρικού.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η κυκλοθυμία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό χωρίς να αποτελεί σημείο παθολογίας, κατά την εφηβεία. Είναι επίσης φυσιολογική και αναμενόμενη κατά την εμμηνόρροια. Η πρώτη αποτελεί αναπτυξιακό στάδιο ενώ η δεύτερη βιολογική λειτουργία. Και οι δύο όμως χαρακτηρίζονται από την αυξημένη ορμονική δραστηριότητα που δικαιολογεί την αποσταθεροποίηση του συναισθήματος και την ανισσοροπία της διάθεσης. Ακόμη, όσον αφορά την περίοδο της εφηβείας, η κυκλοθυμία επεξηγείται από την ανασφάλεια του νεαρού ατόμου καθώς αναζητά και διαμορφώνει τον εαυτό που επιθυμεί.

Εξαιτίας της ήπιας και χρόνιας μορφής της, το άτομο δεν αναζητά εύκολα βοήθεια αλλά αποδίδει τις θυμικές τους μεταπτώσεις σε εξωτερικούς παράγοντες ή σε απλή κακοκεφιά. Μιας και αυτή η κακή διάθεση είναι συχνή, το άτομο τείνει να θεωρείται και να χαρακτηρίζεται από το περιβάλλον του ως ιδιόρρυθμο. Τούτη η ιδιορρυθμία, στις περισότερες περιπτώσεις επαρκεί ως εξήγηση, με αποτέλεσμα το άτομο να αφήνεται στην ανεξέλεγκτη συναισθηματική εναλλαγή. Είναι σημαντικό όμως για τον κυκλοθυμικό τύπο ανθρώπου να μπορεί να διαχειρισθεί την εναλλαγή χωρίς να γίνεται έρμαιο της εκάστοτε διάθεσης. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση αυτών των αλλαγών. Έπειτα η αναζήτηση των εσωτερικών αιτιών. Όταν αυτές εντοπισθούν χρήζουν επεξεργασίας με στόχο την αποκατάστασή τους και την διαχείρισή τους ώστε ο έλεγχος της διάθεσης να γίνει περισσότερο συνειδητός. Άκρως επιβοηθητική είναι η ρεαλιστική αξιολόγηση των αρνητικών σκέψεων. Επίσης, σημαντική είναι η σταθεροποίηση της καθημερινής δραστηριοποίησης του ατόμου ανεξάρτητα από την διάθεσή του, ώστε να μην επηρεάζεται η λειτουργικότητά του από το εκάστοτε συναίσθημα που του προκύπτει. Τα παραπάνω, όταν δυσκολεύουν το άτομο, μπορούν να πραγματοποιηθούν με ψυχοθεραπεία, με τη γνωσιακή θεραπεία και τη ψυχανάλυση να έχουν καλά αποτελέσματα. Ενδιαφέρουσα φαίνεται να είναι και η αντιπεσιμιστική θεραπεία του Σέλιγκμαν, κατά την οποία το άτομο εκπαιδεύεται στην επίκτητη αισιοδοξία μέσω της αναγνώρισης και τον περιορισμό των αρνητικών σκέψεων.

Κλείνοντας, όπως αναφέραμε η κυκλοθυμία εκδηλώνεται σε όλους τους ανθρώπους. Η παθολογία της προκύπτει από την αυξημένη ταχύτητά της που ταλανίζει και αποδιοργανώνει το άτομο. Η θεραπεία στοχεύει στην ομαλοποίηση του συναισθήματος. Το ίδιο το άτομο χρειάζεται να επικεντρωθεί στην ανάληψη του συναισθηματικού του ελέγχου ή στην λειτουργική διαχείριση του συναισθήματος του ακόμη κι όταν ξεφεύγει από τον έλεγχό του.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Άνθρωποι είμαστε, λάθη κάνουμε!, από την Μαρία Μάρκου

–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου

–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου

Κατά την γνωστή λαϊκή ρήση “τα λάθη είναι ανθρώπινα”. Αυτό σημαίνει ότι το να κάνουμε λάθη είναι αναπόφευκτο, αφού η ανθρώπινη φύση μας είναι αρκετή για να δικαιολογήσει την ύπαρξή τους. Στο σημερινό άρθρο θα γίνει λόγος για τα λάθη λοιπόν με στόχο να διερευνήσουμε τη χρησιμότητά τους.

Κατά την παιδική ηλικία, είναι η οικογένεια που εφαρμόζει ένα πλαίσιο κανόνων – συμβατό μέχρι έναν βαθμό με την οργάνωση και την ηθική της κοινωνικο-ιστορικής πραγματικότητας στην οποία υπάρχει – με στόχο την εκμάθηση των σωστών συμπεριφορών. Στην εφηβεία, θεωρείται ότι τα νεαρά άτομα στην διαδικασία της αυτονόμησής τους, πειραματίζονται με την υιοθέτηση διαφόρων συμπεριφορών ώστε να επιλέξουν εκείνη που τους ταιριάζει καλύτερα και δεν την προωθεί απλά η γονεϊκή ή η κοινωνική αυθεντία. Κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής, το άτομο μεγαλώνοντας τείνει να σταθεροποιεί τη συμπεριφορά του σύμφωνα με την διαμόρφωση των προσωπικών του αξιών αφενός, τους άτυπους συλλογικούς κανόνες και θεσπισμένους νόμους αφετέρου.

Η θεωρητική αντίληψη και η συμβατή υπακοή μπορεί να οδηγούν το άτομο στις αναμενόμενες σωστές συμπεριφορές. Η διαμόρφωση όμως των ατομικών ιδανικών μπορεί να γίνει μόνο μέσω του βιώματος ποικίλων καταστάσεων. Μέσα από τις δράσεις – αντιδράσεις και πράξεις του σε αυτές τις καταστάσεις, το άτομο μπορεί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να δει τι είναι ικανό ή όχι να κάνει, εν ολίγοις να επιλέξει ποιος θέλει να είναι. Στην ιδιαίτερη πορεία του καθενός, τούτο το μονοπάτι ενέχει πάντοτε και τα λάθη. Και είναι μέσα από αυτά που επίσης μπορεί να εμβαθύνει και να ενδυναμώσει την αυτογνωσία του: επεξεργάζοντάς τα μπορεί να επιλέξει και πάλι ποιος θέλει να είναι, αποκλείοντας και απορρίπτοντας τι δεν θέλει να είναι.

Για να μπορέσει το άτομο να ωφεληθεί μαθαίνοντας από τα λάθη του, είναι σημαντικό καταρχάς να τα αποδέχεται κι έπειτα να αναλάβει την ευθύνη τους. Η απλή δικαιόλογηση του “έτσι είμαι, δεν μπορώ να κάνω αλλιώς”, αποτελεί μια συνειδητοποίηση αλλά δεν βοηθά την προσωπική εξέλιξη του ατόμου όταν δεν κάνει κάτι – όχι για να αλλάξει αυτό που είναι (κάποια στοιχεία του χαρακτήρα έτσι κι αλλιώς είναι τόσο πυρηνικά που δεν αλλάζουν) – αλλά για να τροποποιήσει τουλάχιστον τη συμπεριφορά του ώστε αυτό που είναι να εκφράζεται όσο καλύτερα γίνεται.

Η παραδοχή των λαθών αποτελεί μια δύσκολη υπόθεση. Το άτομο χρειάζεται με ψυχραιμία να κάνει την αυτοκριτική του χωρίς να την εξαντλήσει στις ενοχές ή την ντροπή που μπορεί να αισθανθεί. Είναι αναγκαίο να κάνει ένα βήμα παραπέρα και να μπορέσει να συγχωρήσει τον εαυτό του ώστε να επανορθώσει. Η επανόρθωση αυτή (απέναντι στον εαυτό ή σε άλλους) μπορεί να υπάρξει όταν το άτομο μπορεί να αναλάβει τις ευθύνες της λανθασμένης πράξης του, αντέχει να υποστεί τις συνέπειες και πράττει προς την αποκατάστασή τους.

Είναι σημαντικό το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε. Σε ένα οικογενειακό πλαίσιο όπου τα λάθη υπερεκτιμώνται, η αυτοεκτίμηση του παιδιού είναι χαμηλή και οποιοδήποτε λάθος – μεγάλο ή μικρό – της δίνουν ένα ακόμη πλήγμα και ενισχύουν τις ενοχές. Αντίθετα, σε ένα πλαίσιο όπου στα λάθη υπάρχει μεγάλη ανοχή και δικαιολόγηση, το παιδί δεν μαθαίνει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Η χρυσή τομή, βρίσκεται στην ύπαρξη ενός οικογενειακού περιβάλλοντος όπου τα λάθη εκτιμώνται στο σωστό τους μέγεθος (το οποίο μετράται από το είδος και την αιτία του λάθους) και ανάλογα με αυτό εφαρμόζονται και οι συνέπειες, οι οποίες έχουν ως στόχο όχι την τιμωρία αλλά την επανόρθωση.

Φυσικά, η ποικιλία των λαθών είναι απεριόριστη και έχει πάντοτε σημασία αν αφορούν μόνο το άτομο ή και άλλους ανθρώπους. Είναι επίσης σημαντικό, να θυμάται κανείς ότι η αναγνώριση ενός λάθους και η προσπάθεια αποκατάστασής του δεν σημαίνει απαραίτητα την συγχώρεση από τους άλλους. Αυτό είναι ένα κομμάτι που χρήζει ιδιαίτερης διαχείρισης από το άτομο καθώς αποτελεί πάντοτε μια ενδεχόμενη συνέπεια σε μια λάθος πράξη. Από την άλλη, ακόμη κι αν υπάρξει η συγχώρεση, η απόρριψη μπορεί να είναι και πάλι η κατάληξη αλλά χωρίς την μνησικακία. Ακόμη, είναι γεγονός ότι υπάρχουν  πράξεις οι οποίες όχι μόνο δεν μπορούν να συγχωρεθούν αλλά κάποιες είναι κι αξιόποινες και χρήζουν συλλογικής αντίδρασης. Κλείνουμε με την άποψη του Ιρλανδού συγγραφέα Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω (1856-1950), “μια ζωή που αναλώθηκε σε λάθη είναι πολύ πιο αξιέπαινη και πολύ πιο χρήσιμη από μια ζωή που αναλώθηκε κάνοντας τίποτα”.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Γεννημένος σε ένα ξένο σώμα… διαταραχή φύλου, από τη Μαρία Μάρκου
–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου

Ο γονιός σας έχει άνοια. Ίσως να το είχατε καταλάβει από τα ανησυχητικά σημάδια που προϋπήρχαν της επίσημης διάγνωσης, όμως καθώς περνάει ο καιρός, η νόσος επιδρά εμφανώς στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του. Πιθανότατα είστε πολύ πιεσμένος προσπαθώντας να επιλύσετε τα τρέχοντα προβλήματα και να προετοιμαστείτε για τις αλλαγές που πρόκειται να έρθουν.

Πρέπει όμως να βρείτε χρόνο για να απαντήσετε στις ερωτήσεις των παιδιών σας που ανησυχούν βλέποντας τον/την αγαπημένο/η τους παππού/γιαγιά να ξεχνά, να κάνει περίεργα ή αστεία πράγματα και να μην τους αφιερώνει τόσο χρόνο, όσο παλιά.

Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αλλαγές που συμβαίνουν στο οικογενειακό περιβάλλον. Είναι λοιπόν λογικό η ασθένεια ενός αγαπημένου προσώπου να τα επηρεάζει βαθύτατα. Στην περίπτωση μάλιστα της άνοιας, τα ερωτήματα που δημιουργούνται είναι αγωνιώδη και πολύ περισσότερα απ’ όσα θα ήταν στην περίπτωση οποιασδήποτε άλλης ασθένειας. Και αυτό γιατί τα συμπτώματα της άνοιας επηρεάζουν όχι μόνο το σώμα, αλλά και το πνεύμα, αλλοιώνοντας την προσωπικότητα του ατόμου που ασθενεί.

Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να κατανοήσουν και να διαχειριστούν την ασθένεια του παππού ή της γιαγιάς είναι να συζητήσετε μαζί τους ανοιχτά και να ακούσετε προσεκτικά αυτά που έχουν να σας πουν. Δώστε τους την ευκαιρία να σας κάνουν όλες τις ερωτήσεις που έχουν στο μυαλό τους και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να φοβούνται ότι θα τα επικρίνετε ή θα θυμώσετε μαζί τους. Μην προσπαθήσετε να κρύψετε την αλήθεια για να τα καθησυχάστε, γιατί, αργά ή γρήγορα, η φυσική πορεία εξέλιξης της νόσου θα σας διαψεύσει. Είναι προτιμότερο να απαντήσετε με ειλικρίνεια στις απορίες τους, απλοποιώντας τις σύνθετες έννοιες και διατυπώνοντας τις απαντήσεις σας με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι κατάλληλες για την ηλικία τους.

Να θυμάστε ότι τα παιδιά δεν μπορούν να αφομοιώσουν μεγάλο όγκο πληροφοριών. Αντί να αφιερώσετε ένα ολόκληρο απόγευμα συζητώντας για το συγκεκριμένο θέμα (όπως θα κάνατε με έναν ενήλικα), δοκιμάστε να δώσετε τις πληροφορίες που θεωρείτε σημαντικές σταδιακά, ώστε να δώσετε στο παιδί το χρόνο που χρειάζεται για να τις επεξεργαστεί και να τις κατανοήσει. Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που είναι πιθανό να σας απευθύνει το παιδί και στα οποία θα κλιθείτε να δώσετε απαντήσεις κατά τη διάρκεια της συζήτησης:

1. Τι συμβαίνει στον παππού / στη γιαγιά;
2. Γιατί του / της συμβαίνει αυτό;
3. Αφού παίρνει φάρμακα, γιατί δεν γίνεται καλά;
4. Φταίω εγώ που ο παππούς / η γιαγιά είναι άρρωστος/η; Έκανα κάτι κακό;
5. Θα αρρωστήσω και εγώ;
6. Ο παππούς / η γιαγιά θα πεθάνει;
7. Τι να κάνω για να τον / τη βοηθήσω;
8. Θα γίνει ο παππούς / η γιαγιά όπως ήταν πριν;

Γενικές οδηγίες

• Εξηγήστε στο παιδί ότι το πιο σημαντικό όργανο του σώματός μας είναι ο εγκέφαλος – αυτός ελέγχει όλες τις επιμέρους λειτουργίες. Ο εγκέφαλος παππού / της γιαγιάς είναι άρρωστος και αυτό επηρεάζει τη μνήμη και τη συμπεριφορά του/της.
• Διαβεβαιώστε το παιδί ότι ο παππούς / η γιαγιά το αγαπάει ακόμα, παρόλο που δεν μπορεί να του το δείξει όπως παλιά.
• Ενθαρρύνετέ το να συζητήσει μαζί σας τους φόβους και τις ανησυχίες του σχετικά με την κατάσταση του παππού / της γιαγιάς. Θα διαπιστώσετε ότι οι φόβοι του μπορεί να μην είναι ρεαλιστικοί, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν δημιουργούν στο παιδί αγωνία και ανησυχία.

• Αν, παρουσία του παιδιού, ο γονιός σας εκδηλώσει κάποια συμπεριφορά που σας φέρει σε δύσκολη θέση (αν π.χ. βγει στο μπαλκόνι ημίγυμνος ή εκφράσει λεκτική επιθετικότητα), εξηγείστε στο παιδί ότι, επειδή ο παππούς / η γιαγιά είναι άρρωστος/η, δεν αντιλαμβάνεται ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό.
• Αν η κατάσταση του γονιού σας το επιτρέπει και το ίδιο το παιδί το επιθυμεί, ενθαρρύνετέ το να κάνει παρέα στον παππού / στη γιαγιά. Η αλληλεπίδραση θα είναι ιδιαίτερα ευεργετική και για τους δύο. Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν μαζί: να ζωγραφίσουν, να τραγουδήσουν, να πουν παραμύθια, να περπατήσουν στην αυλή, να ετοιμάσουν το τραπέζι για φαγητό, να δουν τα άλμπουμ με τις οικογενειακές φωτογραφίες.
• Αποφύγετε τις αλλαγές στην καθημερινότητα του παιδιού. Συνεχίστε να κάνετε κάποια τουλάχιστον από τα πράγματα που συνηθίζατε να κάνετε στο παρελθόν όλοι μαζί, σαν οικογένεια. Αυτό θα δώσει στο παιδί την ηρεμία και το αίσθημα ασφάλειας που έχει ανάγκη.
• Επιλέξτε κάποια ώρα της ημέρας που θα αφιερώσετε αποκλειστικά στο παιδί. Χρησιμοποιήστε αυτό το χρονικό διάστημα για να αποστασιοποιηθείτε για λίγο από το πρόβλημα υγείας του γονιού σας. Επικεντρώστε το ενδιαφέρον σας στις ανάγκες και τις επιθυμίες του παιδιού και τη σχέση σας μαζί του.

Όλγα Λυμπεροπούλου
Γνωστική νευροψυχολόγος, MSc
Ιατρείο Μνήμης – Νοσοκομείο Υγεία &
www.trainyourbrain.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ Περισσότερα άρθρα της Όλγας Λυμπεροπούλου

–Φρόντιστε το μυαλό σας, από την Όλγα Λυμπεροπούλου

–8 βήματα για δυνατή μνήμη, από την Όλγα Λυμπεροπούλου

Η διάγνωση μιας σοβαρής σωματικής ασθένειας αποτελεί μια δύσκολη και αγχογόνα κατάσταση, αφενός για τον ίδιο τον ασθενή, αφετέρου για την οικογένειά του. Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε για τη διαχείριση τούτης της κατάστασης με στόχο την λειτουργικότερη αντιμετώπισή της.

Όσον αφορά, τον παθόντα, κατά τον Franklin Shontz (1975), ακολουθούν 3 στάδια μετά την διάγνωση:

• Αρχικό σοκ, κατά το οποίο το άτομο αποστασιοποιείται από την κατάσταση και συμπεριφέρεται αυτοματοποιημένα ως ένας τρόπος άμυνας
• Αντιπαράθεση, κατά την οποία το άτομο κυριαρχείται από συναισθήματα απώλειας, απελπισίας και πένθους
• Υποχώρηση, όπου το άτομο αποσύρεται στον εαυτό του, αρνούμενο το πρόβλημα και τις επιπτώσεις του.

Αφού περάσουν αυτά τα 3 στάδια, το άτομο αρχίζει σταδιακά να αποδέχεται την κατάσταση και να την διαχειρίζεται.

 
Οι σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την προσαρμογή του ασθενούς είναι η ηλικία, η υποστήριξη της οικογένειας, οι πεποιθήσεις του ατόμου για την ασθένειά του και τα συμπτώματα της νόσου με κυριότερο τον πόνο. Αυτός ο τελευταίος ανάλογα με την έντασή του, δυσκολεύει περισσότερο ή λιγότερο τον ασθενή και την καθημερινότητά του αλλά είναι γεγονός ότι αποτελεί για όλους ένα από τα πιο ενοχλητικά και κουραστικά συμπτώματα. Ακόμη, σε χρόνιες ασθένειες προκαλεί τον φόβο του πόνου, ο οποίος ενεργοποιείται με το άγχος.

 
Σχετικά με τον ηλικιακό παράγοντα, φαίνεται πως οι ασθενείς που δυσκολεύονται περισσότερο από μια ασθένεια είναι οι νεαροί ενήλικες καθώς μια χρόνια ή σοβαρή νόσος τους αποτρέπει ή απομακρύνει από το πλάνο ζωής που είχαν σχεδιάσει. Είναι εύλογο λοιπόν ότι έχουν να αντιμετωπίσουν την απογοήτευση, τη λύπη και το στρες από την αναγκαστική  ματαίωση που βιώνουν. Ανεξάρτητα από την ηλικία, ένα ακόμη συναίσθημα που χρήζει διαχείρισης είνα φυσικά ο φόβος για την ίδια τη ζωή τους ανάλογα με τη σοβαρότητα της ασθένειας.

 
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας είναι η υποστήριξη που παρέχει η οικογένεια. Όσο πιο υποστηρικτικό είναι αυτό το πλαίσιο, τόσο καλύτερη φαίνεται να είναι η προσαρμογή του ασθενούς. Τα ίδια τα μέλη όμως της οικογένειας έρχονται αντιμέτωπα (σε μια διαδικασία πένθους επίσης) είτε με άρνηση της κατάστασης είτε με αισθήματα όπως ο θυμός και η απελπισία. Συχνά δε,  προκύπτει μια μορφή ενοχοποίησης του ασθενούς για την κατάστασή του. Σε συνδυασμό με τις πρακτικές αλλαγές που επιφέρει μια νόσος στην καθημερινότητα με την ανάληψη των νέων ευθυνών (οικονομικές, ιατρικές κλπ), η φροντίδα του παθόντα μπορεί να γίνει ακόμη πιο δύσκολη και στρεσογόνα για τα υπόλοιπα μέλη. Είναι όμως καθοριστικός ο ρόλος της οικογένειας στην πορεία του ασθενούς. Είναι απαραίτητη η θετική του ενίσχυση για την αντιμετώπιση της νόσου αντί της αποφυγής της, η ενθάρρυνσή του για την κατά το δυνατόν ανεξαρτησία του (αντί της υπερπροστατευτικότητας) καθώς και η ανταπόκριση στις ανάγκες του με αγάπη κι ευαισθησία.

 
Όπως φαίνεται λοιπόν, μια σοβαρή ή μακροχρόνια νόσος, επιφέρει αλλαγές σε όλη την δυναμική της οικογένειας και όχι μόνο στον ασθενή. Η ψυχοθεραπεία σε τέτοιες περιπτώσεις συμπεριλαμβάνει τη δουλειά με όλα τα μέλη και όχι μόνο με τον παθόντα.

Στόχοι της οικογενειακής θεραπείας, πέρα της ενίσχυσης των παραπάνω, είναι η ψυχοεκπαίδευση των μελών στην νόσο και τα συμπτώματά της καθώς και η ανάπτυξη των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων.

Στόχοι της ψυχολογικής στήριξης του ασθενούς είναι η προετοιμασία για ένα αβέβαιο μέλλον, η διαχείριση του πόνου, η μείωση του άγχους και η ενίσχυση της ελπίδας, η αύξηση των θετικών δραστηριοτήτων και η μείωση των αρνητικών σκέψεων και τέλος η αλλαγή των αρνητικών συμπεριφορών που δεν προωθούν τη θεραπεία.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

Περισσότερα άρθρα από την ψυχολόγο μας, Μαρία Μάρκου:

–Ομοφυλοφιλία… μία ιστορία από τα παλιά!, από τη Μαρία Μάρκου
–Νέα γυναίκα και single mom, από την Μαρία Μάρκου
–Μαμά 45 ετών και..άνω, από τη Μαρία Μάρκου
–Κρίσεις πανικού; Don’t panic!,από την Μαρία Μάρκου