εγκέφαλος

Καλώς ή κακώς, το smartphone έχει γίνει (ή τείνει έστω να γίνει) προέκταση του χεριού μας. Δεν είναι απλά μέσο επικοινωνίας, είναι υπολογιστής, ατζέντα, e-book reader, παιχνιδομηχανή κι άλλα τόσα μόλις στην παλάμη μας. Η προσκόλληση, όμως, σε αυτό δίνει παράλληλα ανησυχητικά σημάδια εθισμού. Σήμερα δε θα μιλήσουμε για τα συμπτώματα αυτά καθ’ αυτά, αλλά για μυστικά πίσω από τη μαύρη οθόνη (Did you just see the “Black Mirror” hint?)

01 Υπάρχει τεστ που ορίζει το βαθμό του εθισμού. Ξεχάστε τα quiz “Σε ποιον Οίκο του Game Of Thrones ανήκετε;” και προτιμήστε το Smartphone Compulsion Test του Dr. David Greenfield του Κέντρου Εθισμού σε Ίντερνετ και Τεχνολογία της Ιατρική Σχολής του Connecticut. Σύμφωνα με τον Greenfield, η θετική απάντηση σε πάνω από πέντε από τις συνολικά δεκαπέντε ερωτήσεις που αποτελούν το τεστ παραπέμπει σε μία πιθανή προβληματική σχέση του ατόμου με το κινητό του τηλέφωνο. Βεβαίως είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς πως ο μόνος τρόπος για να πετύχει κανείς βαθμολογία χαμηλότερη του πέντε είναι να μην έχει smartphone!

02 “Phubbing”, μία ανησυχητική τάση. Σας έχει τύχει να βγείτε με μία παρέα κι ενώ τους μιλάτε οι μισοί να κοιτούν κάθε τρεις και λίγο το τηλέφωνό τους; Ενοχλητικό, έτσι; Δυστυχώς, όμως, αυτή η τάση υπάρχει και στον εξωτερικό την έχουν… βαφτίσει κιόλας. Είναι το “phubbing”, που προκύπτει από το “phone snubbing” που (απλοϊκά) σημαίνει πως περιφρονούμε ό,τι κι όποιον δεν έχει σχέση με αυτό που βλέπουμε στο κινητό μας.

03 Οι εφαρμογές των social media είναι σχεδιασμένες για να είναι εθιστικές. Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να παίρνει ασυναίσθητα στα χέρια του το τηλέφωνο; Ή να ανανεώνετε το news feed στα social media, παρά το γεγονός πως το κάνατε πριν λίγα λεπτά; Μην ανησυχείτε, δε φταίει η έλλειψη πυγμής από μέρους σας. Η αλήθεια είναι πως όλες αυτές οι εφαρμογές είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλούν αυτές τις αντιδράσεις κι οι προγραμματιστές τους είναι εξειδικευμένοι στο να χειραγωγούν, μέσω τω αλγορίθμων, τη χημεία του εγκεφάλου που προκαλεί συμπεριφορές εθισμού.

Το Instagram, επί παραδείγματι, έχει έναν κωδικό που εσκεμμένα στέλνει λιγότερες ειδοποιήσεις για “likes” στους χρήστες, ώστε αυτοί να εμφανίζουν την παρόρμηση να ανοίξουν την εφαρμογή και τότε είναι που αρχίζουν κι εμφανίζονται τα “likes”. Με λίγα λόγια; Όταν ο χρήστης βλέπει νέο “like” ενόσω χρησιμοποιεί το app αποθαρρύνεται να το κλείσει.

04 Τα smartphones και οι κουλοχέρηδες έχουν κάτι κοινό. Αν έχετε βρεθεί σε καζίνο ή έστω έχετε δει σε σχετικές ταινίες τη μανία με την οποία παίζει ο κόσμος στα slot machines, θα έχετε δει επίσης και τον ενθουσιασμό με τον οποίο υποδέχονται το (όποιο) έπαθλο. Αυτό οι ψυχολόγοι το ονομάζουν “διακοπτόμενη αμοιβή” κι η συμπεριφορά παρατηρείται και στους χρήστες smartphones. Σκεφτείτε απλά την αγωνία που νιώθετε όταν ακούτε την ειδοποίηση, καθώς μπορεί να είναι ένα μήνυμα που περιμένατε με λαχτάρα, αλλά μπορεί να είναι και κάτι εντελώς αδιάφορο.

05 Tα smartphones μεταβάλλουν την εγκεφαλική λειτουργία. Νιώθετε αδυναμία να συγκεντρωθείτε; Παρατηρείτε πως μειώθηκε η ικανότητά σας να θυμηθείτε κάτι που διαβάσατε από τότε που ξεκινήσατε να διαβάζετε online; Σύμφωνα με τους ειδικούς, όταν διαβάζουμε ψηφιοποιημένα κείμενα η προσοχή μας αποσπάται από τα links Παραπομπών και τις διαφημίσεις, δημιουργώντας έτσι ένα πεδίο αντιπερισπασμών. Κι αν κι αρχικά αυτοί οι αντιπερισπασμοί μοιάζουν προσωρινοί, στην πραγματικότητα οι επιπτώσεις τους είναι μακροχρόνιες.

06 Οι εφαρμογές πουλάνε κάτι πολύτιμο που έχουμε. Ναι, τα social media έχουν την πλάκα τους. Οι ειδικοί, όμως, τονίζουν πως δεν είναι μόνο “χαβαλές” και selfies. Κατ’ αρχήν, μας καλούν να αναρωτηθούμε γιατί όλες οι εφαρμογές είναι δωρεάν. Γιατί στην ουσία δεν είμαστε πελάτες, αλλά… διαφημιστές. Τι είναι αυτό που τίθεται προς πώληση; Η προσοχή μας! Τι σημαίνει αυτό; Πως όταν αποφασίζουμε σε τι θα εστιάσουμε την προσοχή μας, παίρνουμε μία μεγαλύτερη απόφαση για το πώς θέλουμε στο εξής να ζήσουμε τη ζωή μας. Θα μπορούσαμε να πούμε, δηλαδή, πως ελέω likes τείνουμε να προτιμούμε την ψηφιακή ζωή…

07 Οι πρωτοπόροι της τεχνολογίας… δε χαρίζουν συσκευές στα παιδιά τους! Είναι ήδη άσχημο όταν συνειδητοποιούμε σ’ εμάς τους ίδιους τις αρνητικές συνέπειες της άσκοπης χρήσης του smartphone. Φανταστείτε πόσο χειρότερο είναι όταν βλέπουμε αυτές τις συνέπειες στα παιδιά μας που, γι’ αυτά είναι ένα ακόμη παιχνίδι – για την ώρα, τουλάχιστον. Γι’ αυτό και πολλοί από τους μεγαλύτερους επαγγελματίες του τομέα της τεχνολογίας αποφεύγουν για όσο περισσότερο καιρό γίνεται να χαρίσουν έξυπνες συσκευές στα παιδιά τους. Για να καταλάβετε, ο Steve Jobs δεν επέτρεπε στα παιδιά του να χρησιμοποιούν το iPad, ενώ ο Bill Gates δεν έδωσε στα παιδιά του smartphone πριν κλείσουν τα δεκατέσσερά τους χρόνια!

Τρομάξατε;

Όχι, η αλήθεια είναι πως δε χρειάζεται να τρομάζετε, καθώς υπάρχουν τρόποι να κάνουμε κάποια βήματα για μία (έστω, μερική) αποτοξίνωση.

Για αρχή μπορούμε να απενεργοποιήσουμε όλες (ναι, όλες!) τις ειδοποιήσεις ώστε να περιορίσουμε τα ερεθίσματα για εκείνο το τίναγμα κάθε φορά που ακούμε τον ήχο! Έπειτα απομακρύνουμε το τηλέφωνο από το υπνοδωμάτιο προκειμένου να μειώσουμε τη χρήση του smartphone στο κρεβάτι κι επενδύουμε σε ένα καλό ξυπνητήρι. Τέλος, μπορούμε (γι’ αυτόν το σκοπό μόνο!) να κατεβάσουμε μία εφαρμογή παρακολούθησης προόδου, όπως το Moment, μέσω της οποίας μπορούμε να δούμε πόσο χρόνο ξοδεύουμε μπροστά στην οθόνη.