θυμός

Υπάρχουν πολλές λαϊκές εκφράσεις για να περιγράψουν τον θυμό: έκρηξη θυμού, έσκασε από τον θυμό του, τον έπνιξε ο θυμός του, έγινε μπαρούτι, έβγαλε καπνούς από τα αυτιά του, κ.ά. Όλες τους όμως δηλώνουν μια έντονη δυναμική που τελικά μοιάζει να βασανίζει τον θυμωμένο άνθρωπο: εκρήγνυται, σκάει, πνίγεται, καπνίζει…

Ο θυμός συγκαταλέγεται στα έξι βασικά συναισθήματα (τα υπόλοιπα είναι η χαρά, η λύπη, ο φόβος, η έκπληξη και η αηδία) και όπως συμβαίνει με όλα τα συναισθήματα έτσι κι αυτός αποτελεί μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση που μπορεί να προκληθεί από την αντίληψη κάποιας απειλής, προσβολής, αδικίας και ματαιωμένης προσδοκίας. Είναι υγιές το να νιώθουμε και να εκφράζουμε τον θυμό μας ιδιαίτερα αν αυτός είναι ένας τρόπος να αποκαταστήσουμε κάποια αδικία. Ανθυγιεινή είναι η οργισμένη έκρηξη και η μεγάλη δυσαναλογία ερεθίσματος και θυμού.

Είναι γνωστή η έκφραση “μαζεύει μέχρι που θα εκραγεί σαν ηφαίστειο”. Είναι εύστοχη η παρομοίωση του καταπιεσμένου θυμού με ενεργό ηφαίστειο μιας και η συναισθηματική εκτόνωση αυτής της συσσωρευμένης οργής θα γίνει ξαφνικά, απότομα και βίαια προκειμένου να αποφορτιστεί. Είναι επίσης γνωστή η έκφραση “θυμώνει με το παραμικρό” προκειμένου να αναφερθούμε σε κάποιον που οργίζεται χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος δηλαδή για το τίποτα. Και στις δύο περιπτώσεις το πρόβλημα δεν είναι ο θυμός αλλά η διαχείρισή του.

Όπως συμβαίνει με όλα τα αρνητικά συναισθήματα έτσι και ο θυμός όταν συσσωρεύεται σε κάποια στιγμή θα απαιτήσει να ξεσπάσει προκειμένου να ανακουφισθεί προσωρινά. Το συναισθηματικό φορτίο έτσι μετατίθεται από το εσωτερικό στο εξωτερικό με επιθετικές αντιδράσεις, λεκτικές ή και σωματικές (εναντίον άλλων ή και του ίδιου του εαυτού) και με καταστροφές αντικειμένων. Είναι επίσης πιθανό ένα τέτοιο ξέσπασμα να μας οδηγήσει σε παρακινδυνευμένες καταστάσεις π.χ. υπερβολική ταχύτητα με το αυτοκίνητο. Το ερώτημα είναι αν η ένταση του θυμού είναι τόση ώστε να αναστέλλει (εξαφανίζει) την αντίληψη του κινδύνου ή αν αντιθέτως αποζητά αυτόν τον κίνδυνο; Όποια κι αν είναι η απάντηση στην κάθε περίπτωση, το κοινό δεδομένο είναι οι (αυτό)καταστροφικές συνέπειες.

Ένας τρόπος για να αποφευχθούν τέτοιες εκρήξεις είναι η αναζήτηση περισσότερων και συχνότερων ευκαιριών υγιούς έκφρασης του θυμού με στόχο την αποδόμηση του αντί της συσσώρευσής του. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, το άτομο πρέπει σιγά – σιγά να αναγνωρίζει όσα τον θυμώνουν και να μην τα προσπερνάει ή “μαζεύει” αλλά να τα αντιμετωπίζει. Αυτή η συνειδητή επεξεργασία των “εκνευριστικών” ερεθισμάτων με τον καιρό μπορεί να καταλαγιάσει συνολικά την ασυνείδητη-εκρηκτική οργή και να οδηγήσει σε άλλες – πιο κατάλληλες και πετυχημένες  – αντιδράσεις.

Από την άλλη, ένας άνθρωπος που είναι συνεχώς θυμωμένος και μάλιστα με την παραμικρή αφορμή δεν σημαίνει ότι είναι έτσι γιατί αποφεύγει να καταπιέσει τον θυμό του. Μάλλον φαίνεται ότι ο θυμός του καταπιέζει κι αυτόν αλλά και τους γύρω του. Το συναισθηματικό μονοπώλιο της οργής  – έχοντας αφαιρέσει χώρο από τα υπόλοιπα συναισθήματα – εκφράζει στην ουσία την ναρκισσιστική απογοήτευση του ατόμου για τις ανικανοποίητες ανάγκες του. Τούτη η αδυναμία ικανοποίησης των εσωτερικών αναγκών πηγάζουν συνήθως από χαμηλή αυτοεκτίμηση και απόρριψη. Η αναγνώριση αυτής της απόρριψης και η επανόρθωση της μέσω της αναδιαμόρφωσης της αυτοεκτίμησης του ατόμου, θα συμβάλλουν καταλυτικά στο να χάσει χώρο ο θυμός μιας και η αυτογνωσία που θα προκύψει θα επιτρέψει στο άτομο να νιώσει τελικά ικανοποίηση και το αίσθημα ευχαρίστησης που συνεπάγεται.

Ο θυμός αποτελεί ένα παρεξηγημένο συναίσθημα. Πράγματι οι συνέπειές του μπορούν να είναι τρομερές. Είτε προσωρινά είτε σε βάθος χρόνου. Το άτομο κινδυνεύει να απομονωθεί ή άλλα άτομα κινδυνεύουν από την οργή του. Συχνά συνοδεύεται από τύψεις κι ενοχές του ατόμου για τη θυμωμένη του αντίδραση σε συνδυασμό με την απογοήτευση, αγανάκτηση, φόβο ή λύπη που προκαλεί στους άλλους. Η παρεξήγηση στην ουσία δεν βρίσκεται στο συναίσθημα καθεαυτό αλλά στον τρόπο έκφρασης και διαχείρισής του. Δεν είναι ανάγκη να γίνεται λοιπόν ένα απαγορευμένο συναίσθημα που είναι κακό να υπάρχει αλλά οφείλουμε να αποδεχτούμε την ύπαρξή του και να του αναγνωρίσουμε τον χώρο που του αρμόζει σε κάθε περίσταση, ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο.

Λέξη – κλειδί η κατανόηση. Αφενός το θυμωμένο άτομο να κατανοήσει την κύρια αιτία της οργής του ανεξάρτητα από την αφορμή. Η ψυχοθεραπεία θα βοηθήσει σε αυτό. Αφετέρου ο περίγυρος να κατανοήσει το θυμωμένο άτομο και να του δώσει χώρο να εκφρασθεί κρατώντας μια ενεργητική αλλά ψύχραιμη στάση.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι ο θυμός μπορεί να προκαλείται από σοβαρές αιτίες που πράγματι απειλούν ή αδικούν το άτομο. Σε μια τέτοια περίπτωση, μπορεί να αποτελέσει σημαντική κινητήρια δύναμη για την εξάλειψη της απειλής ή την αποκατάσταση της αδικίας. Άλλωστε όπως λέει και ο λαός “και ο άγιος φοβέρα θέλει”.

Περισσότερες πληροφορίες για την Μαρία Μάρκου, πατήστε εδώ

από την Μαρία Κωσταλά-Ψυχολόγο*

Από μικρά παιδιά μαθαίνουμε πως η ιδανική ζωή είναι γεμάτη θετικά συναισθήματα, ενώ τα αρνητικά συναισθήματα πρέπει να αποφεύγονται. Περνάμε το χρόνο μας κυνηγώντας τις απολαύσεις και τις ευχάριστες στιγμές, κρατώντας σε απόσταση οτιδήποτε δυσάρεστο. Και όταν μας χτυπούν την πόρτα ο θυμός, το άγχος, η θλίψη; Πολλοί πιστεύουν πως η καλύτερη λύση είναι να τα καταχωνιάσεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου και να προσπαθήσεις να «ξεχαστείς» πάση θυσία. Είναι άλλωστε ταμπού να δηλώσεις ότι δεν είσαι καλά, μια ζωή την έχουμε, πρέπει να τη γλεντήσουμε.

Όσο συνηθισμένη και καθημερινή και να είναι αυτή η φιλοσοφία ζωής, επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους για τη ψυχική μας υγεία και τις σχέσεις με τους γύρω μας. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι μια από τις κύριες πηγές ψυχολογικών διαταραχών είναι η συνήθεια της αποφυγής αρνητικών συναισθημάτων. Η αποφυγή και ο αντιπερισπασμός μπορεί να σου προσφέρουν αρχικά μία παροδική ανακούφιση, μακροπρόθεσμα όμως τα αρνητικά συναισθήματα βρίσκουν άλλες έμμεσες διεξόδους, με πολλές φορές καταστροφικά αποτελέσματα.

Συχνά τα καταπιεσμένα συναισθήματα εκδηλώνονται με τη μορφή κρίσεων πανικού, δυσκολιών στον ύπνο, εξανθημάτων και άλλων ψυχοσωματικών συμπτωμάτων. Το σώμα μας διαμαρτύρεται και ζητά τη προσοχή μας, προειδοποιώντας μας ότι έχουμε αγγίξει τα όρια μας. Τα συμπτώματα αυτά είναι ουσιαστικά μία ευλογία, γιατί μας εξαναγκάζουν να επανεξετάσουμε τις επιλογές μας και ενδεχομένως να βρούμε έναν πιο λειτουργικό τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων μας.

Άλλες φορές στην προσπάθεια μας να «ξορκίσουμε» τα αρνητικά συναισθήματα οδηγούμαστε σε εξαρτήσεις, όπως το φαγητό, το τσιγάρο, και το αλκοόλ. Τρώμε για να καλύψουμε το συναισθηματικό μας κενό, καπνίζουμε για να καταλαγιάσει το άγχος μας, πίνουμε για να ξεχάσουμε τον πόνο, το μόνο όμως που καταφέρνουμε είναι να αναβάλλουμε την αντιμετώπιση αυτών που μας βασανίζουν και να προσθέτουμε στη λίστα των προβλημάτων μας άλλο ένα, αυτό του εθισμού.

Η συναισθηματική αποφυγή ουσιαστικά ισοδυναμεί με άρνηση της προσωπικής μας αλήθειας, και αναπόφευκτα επηρεάζει και τις σχέσεις μας με το κοινωνικό μας περιβάλλον. Υιοθετώντας μια μονίμως ευδιάθετη στάση και αποφεύγοντας να μιλήσουμε για όσα μας απασχολούν, ουσιαστικά μειώνεται η γνησιότητα της επικοινωνίας και μακροπρόθεσμα δημιουργείται συναισθηματική απόσταση. Προσπαθώντας λοιπόν να παρουσιάσουμε ένα ευχάριστο προσωπείο για να κρατήσουμε τους άλλους κοντά μας, καταφέρνουμε ακριβώς το αντίθετο, να τους απομακρύνουμε ολοένα και περισσότερο.

Και τι πρέπει να κάνουμε; Να βυθιστούμε στα αρνητικά συναισθήματα και να παραιτηθούμε από κάθε προσπάθεια; Όχι φυσικά! Όμως είναι πολύ σημαντικό να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώσει και να εκφράσει την οργή του, τη θλίψη του και το άγχος του χωρίς τύψεις και χωρίς φόβο. Και το πιο όμορφο είναι ότι όταν αφεθούμε και αποδεχτούμε τα αρνητικά μας συναισθήματα αυτά χάνουν μέρος της δύναμης τους.

Φανταστείτε τον εαυτό σας σαν έναν κολυμβητή σε μία θάλασσα γεμάτη ισχυρά ρεύματα. Όσο τα πολεμάτε και προσπαθείτε να κολυμπήσετε ενάντια τους, θα παραμένετε στην ίδια θέση και σταδιακά θα χάνετε τη δύναμη σας και το κουράγιο σας. Ο μόνος τρόπος να επιβιώσετε είναι να αφεθείτε στο ρεύμα, ώσπου να σας οδηγήσει σε πιο ήρεμα νερά. Το ίδιο ισχύει με τα δυνατά συναισθήματα. Το να τα πολεμάτε είναι μάταιο, εάν όμως αφεθείτε σε αυτά και υπομείνετε τη συναισθηματική τρικυμία, θα βγείτε στην απέναντι όχθη πιο δυνατοί και σοφοί. Εξερευνήστε τα αρνητικά σας συναισθήματα, μόνοι ή με παρέα, και θα φτάσετε πιο κοντά στον πραγματικό σας εαυτό και τη ζωή που θέλετε πραγματικά να ζήσετε.

* Η Μαρία Κωσταλά είναι Κλινική Ψυχολόγος και μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο: [email protected]

Τα λάθη είναι ανθρώπινα. Νέα έρευνα από το πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγο στην Καλιφόρνια έδειξε ότι το να συγχωρούμε αυτούς που μας έχουν πληγώσει κάνει καλό στην υγεία μας.

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι εκείνοι που συγχωρούν και αφήνουν το θυμό τους να ξεθυμάνει έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αυξημένη πίεση στο αίμα.

Στην έρευνά τους συμμετείχαν 200 εθελοντές από τους οποίους ζητήθηκε να θυμηθούν μια φορά που τους είχε πληγώσει πολύ κάποιος φίλος τους. Από τους μισούς ζητήθηκε να εστιάσουν στους λόγους για τους οποίους είχαν θυμώσει πολύ και από τους υπόλοιπους να εξετάσουν την κατάσταση με πιο επιεική ματιά.

Στη συνέχεια οι ερευνητές απέσπασαν την προσοχή των εθελοντών για πέντε λεπτά και αμέσως μετά τους ζήτησαν να φέρουν στο μυαλό τους και πάλι το ίδιο περιστατικό αφήνοντάς τους όμως ελεύθερους να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο θα το προσέγγιζαν.

Αφού τους συνέδεσαν με ειδικά μηχανήματα, πήραν μετρήσεις από την αρτηριακή τους πίεση και τους παλμούς της καρδιάς.

Η ομάδα, επικεφαλής της οποίας ήταν η Dr Britta Larsen, παρατήρησε ότι η πρώτη ομάδα παρουσίασε αυξημένη αρτηριακή πίεση συγκριτικά με τους υπόλοιπους. Δεν παρατηρήθηκε ωστόσο διαφορά στον καρδιακό τους ρυθμό.

Τα αποτελέσματα των ερευνών τους δημοσιεύτηκαν στην επιθεώρηση Journal of Biobehavioural Medicines και παρότι, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες η μελέτη είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο, φαίνεται ότι η «συγχώρεση» μπορεί να μειώσει την αντιδραστικότητα σε στρεσογόνα γεγονότα και να παρέχει ενός είδους προστασία στον οργανισμό.