Οι σχέσεις των δύο φύλων ανέκαθεν ήταν και παραμένουν ένα πολύπλοκο ζήτημα. Ο έρωτας είναι μια μαγική εμπειρία που έχει την ιδιότητα να μας τυλίγει στα σαγηνευτικά του πέπλα στην αρχή μιας σχέσης, κάνοντάς μας να πιστεύουμε αφελώς ότι η δική μας σχέση θα είναι διαφορετική και ότι τα προβλήματα που ακούμε άλλα ζευγάρια γύρω μας να αντιμετωπίζουν εμάς δεν μας αφορούν.
Όμως τις περισσότερες φορές καθώς η μαγεία σιγά σιγά ξεθωριάζει, αναπόφευκτα ερχόμαστε σε επαφή με τη δυσαρέσκεια που προκύπτει από το γεγονός ότι οι άντρες συνεχίζουν να περιμένουν από τις γυναίκες να σκέφτονται και να αντιδρούν όπως εκείνοι και οι γυναίκες συνεχίζουν να περιμένουν από τους άνδρες να αισθάνονται και να συμπεριφέρονται όπως εκείνες. Χωρίς να μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τις διαφορές μας, εγκλωβιζόμαστε μέσα σε μοτίβα συμπεριφορών που σταδιακά οδηγούν σε όλο και μεγαλύτερη απομάκρυνση. Αρχίζει να φωλιάζει μέσα μας η πίκρα. Οι γέφυρες της επικοινωνίας γκρεμίζονται… και η σχέση υποφέρει ακόμη και αν έχουμε τις καλύτερες προθέσεις.
Κι επειδή η συνταγή της “αποτυχίας” μοιάζει να είναι πολύ συγκεκριμένη, σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο να σταθούμε σε τουλάχιστον ορισμένα από τα βασικά της συστατικά μήπως και αυτό μας βοηθήσει -άνδρες και γυναίκες- να αποκτήσουμε τουλάχιστον μια καλύτερη κατανόηση επάνω σε ορισμένα πράγματα που είναι κρίσιμα για την έκβαση μιας σχέσης, έτσι για να έχουμε το νού μας μήπως και γλυτώσουμε και τον εαυτό μας και τον άλλο από αρκετό πόνο…
Μια συμπεριφορά που με μεγάλη ακρίβεια προβλέπει την πορεία προς τη διάλυση μιας σχέσης είναι η λεγόμενη «ύψωση τείχους» (stonewalling). Σύμφωνα με τον Dr. John Gottman, ψυχολόγο στο University of Washington, o οποίος έχει μελετήσει πάνω από 2.000 ζευγάρια για περισσότερο από δύο δεκαετίες, αυτή η συμπεριφορά όταν εκδηλώνεται σε μια σχέση, ειδικά σε συνδυασμό με άλλες τρεις -α. επίκριση, β. αμυντικότητα, γ. περιφρόνηση-, μπορούν να προβλέψουν με ακρίβεια 94 % ότι η σχέση οδεύει προς τη διάλυση.
Η ύψωση τείχους είναι η επίμονη άρνηση να επικοινωνήσουμε, ή/και να εκφράσουμε συναισθήματα και γενικά να λάβουμε υπόψη μας την προοπτική του άλλου. Αυτή η συμπεριφορά είναι πολύ συχνή ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σύγκρουσης. Παραδείγματα; Aπόλυτη σιωπή, μονολεκτικές απαντήσεις, αλλαγή θέματος, αποχώρηση κ.ά.
Θα προσέξατε ότι στον τίτλο του άρθρου, απευθύνομαι αρχικά και κυρίως στους άνδρες. Αυτό δεν είναι ούτε τυχαίο ούτε και θέμα προσωπικής μου προκατάληψης ή εμπάθειας προς το ανδρικό φύλο. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι συνήθως οι άνδρες είναι εκείνοι που σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό υιοθετούν αυτή τη στάση όταν τα πράγματα στη σχέση δυσκολεύουν. Σύμφωνα με τον Gottman, η έρευνα δείχνει ότι το 85% των ατόμων που καταφεύγουν στην “ύψωση τείχους” σε ετερόφυλα ζευγάρια είναι άνδρες (*χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν το κάνουμε και οι γυναίκες).
Η «ύψωση τείχους» είναι μέρος ενός μοτίβου συμπεριφοράς που αναπτύσσεται ανάμεσα στο ζευγάρι όπου ο ένας «απαιτεί» (συνήθως η γυναίκα), σε μια προσπάθεια να πλησιάσει και ο άλλος «αποσύρεται» (demand- withdraw pattern). Όσο περισσότερο ο πρώτος επιμένει να πλησιάζει τόσο περισσότερο ο δεύτερος αποσύρεται, και όσο πιο πολύ αποσύρεται τόσο ο πρώτος πλησιάζει περισσότερο. Είναι σαν ένας χορός που διαδραματίζεται ανάμεσα στους δύο. Η επίκριση και η αμυντικότητα εκδηλώνονται συχνά στο μέρος εκείνο του χορού όπου ο ένας από τους δύο επιχειρεί να πλησιάσει τον άλλο ενώ η περιφρόνηση και η ύψωση τείχους στο μέρος όπου το άτομο αποσύρεται.
Ποια είναι όμως τα μηνύματα που μεταφέρουν αυτές οι συμπεριφορές; Τι λέμε στην πραγματικότητα στον άλλο, μέσα από την επίκριση και την αμυντική μας στάση; Και τι εξυπηρετεί η ύψωση τείχους για εκείνον που αποσύρεται;
Ως εκπρόσωπος του φύλου μου, τα μηνύματα που επιδιώκουμε να επικοινωνήσουμε συνήθως οι γυναίκες με αυτή τη στάση είναι πιο γνώριμα και εύκολα να τα κατανοήσω, όπως ίσως οι περισσότερες γυναίκες. Αυτό που στην πραγματικότητα θέλουμε να επικοινωνήσουμε, εκφράζοντας τα συναισθήματα και τα παράπονα μας έστω και με αυτόν τον άγαρμπο και αναποτελεσματικό τρόπο, είναι: «Πρόσεξε με», «Δώσε μου σημασία», «Έλα κοντά μου», «Σε χρειάζομαι». Έτσι, η γυναίκα (συνήθως – αλλά και ο άνδρας ορισμένες φορές) κάνει μια προσπάθεια να διεκδικήσει τη σχέση. Όταν το άλλο μέρος αποσύρεται -αρνείται να εμπλακεί- αγνοώντας αυτή την προσπάθεια- το μήνυμα που παίρνουμε είναι ότι ο σύντροφος μας δεν ενδιαφέρεται να αποκριθεί σε ό, τι είναι εκείνο που χρειαζόμαστε/θέλουμε/ ή μας απασχολεί.
Με μια εξελικτική έννοια, οι άνθρωποι είμαστε προγραμματισμένοι να βιώνουμε έναν ορισμένο βαθμό στρες όταν αντιμετωπίζουμε μια στάση απόσυρσης από το σύντροφό μας (ακόμη και όταν το θέμα αυτό καθαυτό δεν είναι σημαντικό). Είναι σα να ρωτάμε «Είσαι εδώ για μένα; Και εκείνος να απαντά με τον τρόπο του «Ίσως και όχι»
Μέσα από εξελικτικούς μηχανισμούς είμαστε φτιαγμένοι έτσι ώστε να είμαστε υπερβολικά ευαισθητοποιημένοι σε σήματα που παραπέμπουν στο ότι, κάποιος που εμπιστευόμαστε ότι είναι εκεί για μας μπορεί και να μην είναι, αφού το υποσυνείδητό μας αντιλαμβάνεται μια τέτοια κατάσταση ως εξαιρετικά επικίνδυνη για την επιβίωσή μας.
Τώρα βέβαια, για να μην τραγικοποιούμε, ορισμένες τέτοιες αντιδράσεις δεν είναι απαραίτητα επιζήμιες για μια σχέση, ειδικά όταν τα πράγματα είναι σχετικά καλά. Πόσες φορές σας έχει τύχει να ρωτήσετε το/τη σύντροφό σας: τι χρώμα να βάψουμε τον τοίχο, ή τι δώρο να πάρουμε στους τάδε και εκείνος έχει απαντήσει: «κάνε ό,τι θές», «πάρε ό,τι νομίζεις»….
Όταν όμως υπάρχουν προβλήματα σε μια σχέση, τότε και τα δύο μέρη είναι πολύ πιο ευαίσθητα στις παραπάνω συμπεριφορές (απαίτηση- απόσυρση). Οι αντιδράσεις του ενός προς τον άλλο δεν αφορούν τα συγκεκριμένα γεγονότα/ζητήματα που προκύπτουν αλλά βαθύτερα συναισθηματικά θέματα του τύπου: “Είσαι εδώ για μένα; Ενδιαφέρεσαι για αυτά που θεωρώ σημαντικά;» και «Μπορώ/θέλω να είμαι εδώ για σένα;»
Nα επανέλθω όμως στην «ύψωση τείχους», επιχειρώντας να φωτίσω περισσότερο το μηχανισμό αυτόν που τις περισσότερες φορές γίνεται αντιληπτός με τρόπο που οδηγεί στην κλιμάκωση της σύγκρουσης και πιθανότατα σε ρήξη.
Πώς βιώνουν τη συμπεριφορά της “ύψωσης τείχους” οι άνδρες και οι γυναίκες;
Όταν αντιμετωπίζουμε μια τέτοια στάση από το σύντροφό μας, άνδρες και γυναίκες τη βιώνουμε κάπως διαφορετικά. Οι άνδρες είναι από τη φύση τους πιο στοχο-κατευθυνόμενοι. Έτσι, όταν ένας άνδρας βρίσκεται μπροστά στο τείχος που υψώνει η σύντροφός του το πιο πιθανό είναι να νιώθει ματαίωση (θυμό και απογοήτευση) -καθώς ο σκοπός το- να προσεγγίσει και να έχει τη συνεργασία της συντρόφου του στην επίλυση του προβλήματος- παρεμποδίζεται. Από την άλλη, όταν μια γυναίκα συναντά αυτή τη στάση από το σύντροφό της βιώνει ψυχική οδύνη -αφού αισθάνεται απομόνωση και απόρριψη- μια αίσθηση ότι κανείς δε νοιάζεται για εκείνη. Προκειμένου να το αντιληφθείτε, οι άνδρες σκεφτείτε την εμπειρία της ταπείνωσης, κάπως έτσι είναι για τις γυναίκες και γι αυτό προσπαθούν τόσο σκληρά να “περάσουν” το τείχος.
Τα παρακάτω “θέματα” αναλύονται στο άρθρο της Έλενας Καμπισοπούλου, που μπορείτε να διαβάσετε εδώ
Γιατί τίθεται σε λειτουργία και σε τι εξυπηρετεί η ύψωση τείχους;
Οι Ζημιές
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Περισσότερα για την ψυχολόγο Έλενα Καμπισοπούλου μπορείτε να διαβάσετε εδώ