από τη Σοφία Tσιώρη–Ψυχολόγο*
Το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης οδηγώντας στο χάσμα των κοινωνικών στρωμάτων, ενίσχυσε ιδιαιτέρως την δημιουργία «ταμπελών» και όμορφων «πακέτων-ανθρώπων». Καθημερινά ακούμε πολλές φορές από τους γύρω μας να αποκλείουν ανθρώπους από την ζωή τους επειδή « δεν έχουν το πακέτο» εκμηδενίζοντας οποιαδήποτε ανάγκη για συναισθηματική κάλυψη και ανθρώπινη επικοινωνία. Βλέπουμε ανθρώπους να προσπαθούν μανιωδώς να φτιάξουν και να διατηρήσουν μια όμορφη εικόνα του εαυτού τους αδιαφορώντας για το αν η δημιουργία αυτής της εικόνας αντιπροσωπεύει κάτι αληθινό ή ψεύτικο. Κεντρικός ανθρώπινος στόχος γίνεται το «φαίνεσθαι» εξαλείφοντας οποιοδήποτε περιθώριο για συναισθήματα και σχέσεις καθώς το «εγώ» παίρνει τόσο εξουσιαστική μορφή στις ζωές πολλών ανθρώπων που τους οδηγεί σε έντονα ναρκισσιστικές συμπεριφορές…
Ο όρος ναρκισσισμός συνδέεται με τον ελληνικό μύθο του Νάρκκισου όπου ερωτεύτηκε τον εαυτό του, ενώ ο ίδιος νόμιζε ότι ερωτεύτηκε κάποια νύμφη! Αυτή που πραγματικά ερωτεύτηκε ήταν η αντανάκλαση της δικής του εικόνας στο νερό και στην προσπάθεια του να χαϊδέψει την εικόνα που τόσο ερωτεύτηκε έπεσε και πνίγηκε.
Στην ψυχολογία και ιδιαίτερα στην ψυχανάλυση ο όρος του ναρκισσισμού αφορά μια διαταραχή της προσωπικότητας όπου το άτομο ασχολείται υπερβολικά με τον εαυτό του. Ο ναρκισσιστής είναι ένας άνθρωπος που αποπνέει έναν αέρα παντοδυναμίας και επιτυχίας και αναζητά έναν άνθρωπο που να του εκφράζει συνεχώς τον θαυμασμό και την αποδοχή του. Με αυτόν τον τρόπο η εκάστοτε ερωτική επιλογή του ναρκισσιστή θα λειτουργεί σαν καθρέφτης του εαυτού του. Δεν ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα των άλλων και πολλές φορές τους φέρεται με αδιαφορία και υποτίμηση. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία του Freud, ο ναρκισσιστής χαρακτηρίζεται από μια επιφανειακή αυτοπεποίθηση, κάτω από την οποία όμως κρύβεται ένα τραυματισμένο εγώ γεμάτο από συναισθήματα έντονου εσωτερικού θυμού και ανασφάλειας. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Freud, ο ναρκισσισμός αποτελεί έκφραση του ενστίκτου αυτοσυντήρησης και όπως ο ίδιος επισημαίνει: «Ο ισχυρός εγωισμός είναι προστασία για να μην αρρωστήσουμε, όμως τελικά θα αρρωστήσουμε, αν δεν καταφέρουμε να αγαπήσουμε.». Συμπερασματικά, ο ναρκισσιστής αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα μέσα από εικόνες του Εγώ. Βιώνει μια ερωτική σχέση στην οποία αντικείμενο του έρωτα είναι ο ίδιος ο εαυτός του αφού δεν αφήνει πολύ χρόνο αλλά και χώρο για να ασχοληθεί με τους άλλους γύρω του. Έτσι η ζωή του είναι ουσιαστικά φτωχή όσων αφορά στις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Η αυτοεκτίμηση του ναρκισσιστή είναι εξαιρετικά ευάλωτη και επηρεάζεται έντονα από την εικόνα που έχουν οι άλλοι για εκείνον. Όταν το περιβάλλον του ασκεί κριτική τότε έρχεται στην επιφάνεια το αληθινό πρόσωπό του, η εύθραυστη προσωπικότητα του που έχει χαθεί μέσα στον εσωτερικευμένο θυμό. Εκείνη είναι η στιγμή που καταρρέει αφού ένας από τους μεγαλύτερους φόβους του είναι ότι οι άλλοι θα ανακαλύψουν την πραγματικότητα, δηλαδή τον φοβισμένο του εαυτό και έτσι προσπαθεί με κάθε τρόπο να μην αποκαλυφτεί. Τα άτομα αυτά συνήθως είναι στο επίκεντρο της προσοχής καθώς «κυνηγούν» δουλειές με κύρος και που τους δίνουν υψηλά αξιώματα. Το φαίνεσθαι είναι ο πυρήνας της συμπεριφοράς τους και τους θέτει σαν στόχο μόνο την προσωπική τους ευτυχία μέσω της συναισθηματικής κυριαρχίας στους άλλους. Είναι επόμενο ότι τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή να μην μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι περισσότερες ναρκισσιστικές διαταραχές εμφανίζονται σε άντρες καθώς ακόμα δεν έχουν ξεπεραστεί τα θέματα ισοτιμίας μεταξύ γυναικών και αντρών. Οι κοινωνικές νόρμες που θέλουν τους άντρες επαγγελματικά επιτυχημένους, φιλόδοξους, πλούσιους και «γυναικάδες» και τις γυναίκες πολύ καλές μητέρες, συζύγους και φυσικά πάντα αφοσιωμένες στο σπιτικό τους είναι ακόμα εδώ όσο και αν λέμε ότι ξεπεραστήκαν.
* Συμπερασματικά, η ίδια η κοινωνία λειτουργεί καταλυτικά για την διαμόρφωση περισσότερων ανδρών ναρκισσιστών παρά γυναικών.
Σ’αυτό ακριβώς το σημείο θα ήθελα να σας επισημάνω κάποια σημεία που θα πρέπει να δώσετε ύψιστη σημασία για να μην πέσετε στην «παγίδα» της φαινομενικής γοητείας ενός νάρκισσου:
• Φιλτράρετε τα λόγια του όταν περιαυτολογεί. Μήπως την ώρα που μιλά ακατάπαυστα για τον ίδιο να σκεφτείτε πόσες ερωτήσεις σας έκανε για να μάθει για εσάς και την ζωή σας? Αναρωτηθείτε πόσο ενδιαφέρεται για τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες σας και πόσες από αυτές έχει στόχο να κατανοήσει και να σεβαστεί.
• Στην αρχή θα κάνει τα πάντα για να σας κατακτήσει αφού η ενδεχόμενη απόρριψή του θα του στοιχίσει ακριβά. Αν σας κατακτήσει όμως, θα αρχίσουν να μειώνονται εκπληκτικά οι διεκδικητικές και κολακευτικές κινήσεις του προς εσάς. Μήπως λοιπόν να τον τεστάρετε και να τον κάνετε να περιμένει αρκετά για να δούμε τις πραγματικές του προθέσεις?
• Μην πείθεστε εύκολα με την τρυφερότητα και τα όμορφα λόγια που ενδεχομένως θα σας δείξει. Δεν θα σας αγκαλιάσει επειδή σας ερωτεύθηκε αλλά επειδή πρέπει να σας δώσει «κάτι» για να του προσφέρετε όλα αυτά που θέλει.
O Νάρκισσος
• Μην μπείτε σε καμμία περίπτωση στην διαδικασία να τον αλλάξετε γιατί του αρέσει έτσι όπως ζει. Είναι πολύ δελεαστική μία ζωή που σε τριγυρίζουν συνεχώς αυλικοί και σου προσφέρουν πανεύκολα τον θαυμασμό τους. Γιατί λοιπόν να στερηθεί όλα αυτά τα «καλά» του φαίνεσθαι ?
• Αναρωτηθείτε μόνο το εξής.. Τι είναι αυτό που σας κρατάει δίπλα του? Σκεφθείτε γιατί προσπαθείτε να κρατήσετε κοντά σας έναν άνθρωπο που δεν θέλει να σας προσφέρει όμορφες στιγμές αλλά αντιθέτως θέλει να σας μεταχειριστεί όπως ο ίδιος επιθυμεί.
Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτό το άρθρο δεν είχε στόχο την κριτική των νάρκισσων αλλά την κατανόηση της συμπεριφοράς τους. Επιπρόσθετα, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να παρατηρήσετε εάν έχετε αναπτύξει κι εσείς οι ίδιοι ναρκισσιστικά στοιχεία συμπεριφοράς καθώς η ενδεχόμενη συναναστροφή μαζί τους είναι πολύ πιθανόν να σας οδηγήσει σε μερική υιοθέτηση συμπεριφορών και τρόπου σκέψης..Αν τους πετύχετε στον δρόμο σας λοιπόν, απλά να θυμάστε ότι αυτό που βλέπετε είναι μία μάσκα που χαμογελά γοητευτικά γιατί πίσω από αυτή είναι ένα πρόσωπο που κλαίει γιατί δεν μπορεί να νιώσει…
Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ επικοινωνήστε με το «Κέντρο Ψυχολογικής Υποστήριξης και Συμβουλευτικής: Ιασμος», που διατηρούν οι:
*Ιωάννα Κορδαλή, Ψυχολόγος – Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια, 210 6126439 ή 6933349021, [email protected]
*Σοφία Τσιώρη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, [email protected]
