Φάντασμα της Όπερας: Αυτό είναι το “σπίτι” του

από την Ιωάννα Χαλάτση-αρχιτέκτων*

Πού συναντώνται ο μύθος και η πραγματικότητα στην Opera Garnier;

Όλα ξεκίνησαν το 1861. Παριζιάνοι εργάτες μετατρέπουν το κέντρο του Παρισιού σε εργοτάξιο, θέτωντας τα θεμέλια για ένα από τα πιο σημαντικά έργα: το μεγαλύτερο κτίριο Όπερας στην πόλη. Το έργο είχε ανατεθεί από τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ’ στο πλαίσιο του σχεδίου ανασυγκρότησης του Παρισιού. Και ενώ 12.000 τ.μ. είχαν εκκαθαριστεί, μια ατελείωτη ροή νερού πάνω στο βαλτώδες έδαφος ανακόπτει απότομα τις εργασίες.
Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το 1875, ο 35χρονος αρχιτέκτονας CharlesGarnier καταφέρνει να φέρει σε πέρας το έργο, δημιουργώντας την Όπερα του Παρισιού, γνωστή πλέον ως Palais Garnier.

Στόχος του αρχιτέκτονα ήταν να δημιουργήσει μια εκλεκτική σύνθεση, να συνδυάσει δηλαδή όλους τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς σε ένα κτίριο. Υιοθετώντας στοιχεία από την Αναγέννηση, το Μπαρόκ και το Ροκοκό, δημιούργησε ένα πρωτόγνωρο αρχιτεκτονικό ύφος.

Η μεγαλοπρεπής δομή του κτιρίου αναδεικνύεται μέσα από περίτεχνες αρχιτεκτονικές μορφές, ενώ παράλληλα συμβαδίζει άψογα με την πομπώδη διακόσμηση των εσωτερικών χώρων. Ωστόσο, το αντιφατικό στοιχείο είναι ότι η Όπερα του Garnierείχε χαρακτηριστεί την εποχή της δημιουργίας της ως “αξιοσημείωτη στην απλότητά της, στη σαφήνεια και στη λογική της”.

Όμως… τι στ’ αλήθεια απέγινε με εκείνη τη βαλτώδη λίμνη γεμάτη ψάρια στα θεμέλια του κτιρίου; Ο Γάλλος συγγραφέας GastonLeroux μεγάλωσε στο Παρίσι ακούγοντας διάφορες μυθικές φήμες, και το 1910 τις μετουσίωσε σε ένα από τα πιο διάσημα lovestory που έχουν γραφεί ποτέ: Το Φάντασμα της Όπερας.
Ο Leroux δημιούργησε μια ιστορία που μπλέκει τα ιστορικά και τα φανταστικά στοιχεία με τρόπο σκοτεινό. Αξίζει άλλωστε να σημειωθεί πως, τόσο στον πρόλογο του βιβλίου όσο και σε όλη του τη ζωή, διευκρίνιζε πως “Το Φάντασμα της Όπερας πραγματικά υπήρξε”, ένας ισχυρισμός που έχει καλύψει την Όπερα του Παρισιού με το πιο γοητευτικό πέπλο μυστηρίου.

Ποιος είπε ότι η φαντασία δεν δανείζεται στοιχεία από την πραγματικότητα; Ένα πραγματικό γεγονός στάθηκε αφορμή για έμπνευση, γεννώντας την πιο συγκλονιστική στιγμή του μυθιστορήματος. Το 1896 έπεσε ένα αντίβαρο από τον κεντρικό πολυέλαιο της Όπερας, σκοτώνοντας έναν εργάτη. Με παρόμοιο τρόπο, το Φάντασμα της Όπερας σκοτώνει ένα μέλος του ακροατηρίου, ρίχνοντας τον πολυέλαιο κατά τη διάρκεια της παράστασης, ώστε να απαγάγει την Christine, φυγαδεύοντάς την στα υπόγειακελάρια. Ευτυχώς, στον ίδιο χώρο, σήμερα φιλοξενούνται οι τεχνικές εγκαταστάσεις του κτιρίου.

Η Όπερα του Παρισιού επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας με την ίδια μορφή που περιγράφεται στο μυθιστόρημα. Καταλαμβάνει συνολικά 3 στρέμματα και ξεχωρίζει για τη δαιδαλώδη και χαοτική της οργάνωση. Έχει συνολικά 17 ορόφους, οι 7 από τους οποίους βρίσκονται κάτω από τη σκηνή.

Αρκεί μονάχα να σκεφτεί κανείς πως η αίθουσα της Όπερας καταλαμβάνει μόνο το 1/5 του κτιρίου. Το βαθύ κόκκινο και το χρυσό κυριαρχούν στο καμπυλόμορφο αμφιθέατρο με τα 1.900 βελούδινα καθίσματα. Πρωταγωνιστής ασφαλώς το φως, που προέρχεται από τον κρυστάλλινο πολυέλαιο της οροφής, βάρους 6 τόνων.

Τα αγάλματα, η οροφή, η κεντρική σκάλα, τα πολυτελή υφάσματα, ο ατμοσφαιρικός φωτισμός, οι ταπετσαρίες, οι αλληγορικές μορφές… όλα τους έχουν σχεδιαστεί από τον Charles Garnierως ένα γοητευτικό θεατρικό σκηνικό, που βιώνεται από τον θεατή σαν να διαβάζει ένα υπερμέγεθες βιβλίο.